Microplastics

Plastic afval vervuilt de oceanen, rivieren, bodem en lucht. Dit plastic kan afbreken tot kleine deeltjes, de zogenaamde micro- en nanoplastics. Minder bekend is dat deze microplastics ook vrijkomen door het wassen van synthetische kleding, bij het slijten van banden, en dat ze soms aan verf, cosmetica en schoonmaakproducten worden toegevoegd. De impact van micro- en nanoplastics op de menselijke gezondheid is nog grotendeels onbekend, terwijl de hoeveelheid van deze plastics in onze leefomgeving steeds verder toeneemt.

ZonMw agendeert en financiert onderzoek naar micro- en nanoplastics en gezondheid. Kennis over de gezondheidsrisico’s van microplastics is belangrijk zodat we potentiële gezondheidsschade kunnen voorkomen. Ook stimuleren wij het gebruik van de onderzoeksresultaten door kennisbenutting in praktijk, beleid, onderzoek en onderwijs.

Er zijn verschillende soorten micro- en nanoplastics: kleine plastic deeltjes die variëren in grootte van nano- tot micrometers. Ze verschillen in vorm, grootte en chemische samenstelling. Micro-organismen en chemische stoffen kunnen zich hechten aan microplastics en zo ons lichaam bereiken. Bekijk in het animatiefilmpje hoe plastic deeltjes in ons lichaam komen via de lucht die we inademen, via onze voeding en via het drink- en zwemwater.

Wat kan onderzoek bieden?

Wij financieren in het programma Microplastics & Health onderzoeksprojecten die het effect van nano- en microplastics op de menselijke gezondheid onderzoeken. Ook verkennen de projecten mogelijke oplossingen voor beleid en praktijk. Lees in onze kennisagenda de belangrijkste kennisvragen waarop de onderzoekers antwoord proberen te vinden.

Bekijk de microplastics infographic

Effect van microplastics op placenta en vruchtwater

Een onderzoeksteam van de Universiteit Utrecht, het Dijklander Ziekenhuis, de Vrije Universiteit, Deltares en Mount Sinai School of Medicine (VS) onderzochten het effect van microplastics op de gezondheid van de placenta, vruchtwater en foetus. Zij zagen een klein effect op de genen die verantwoordelijk zijn voor de hormoonproductie en de stofwisseling in de placenta. Voor hun baanbrekende onderzoek en multidisciplinaire samenwerking ontving de onderzoeksgroep een ZonMw Parel. 

Wat precies de effecten zijn van deze microplastics is nog niet bekend. Daarom zetten wij ons in om met aanvullend onderzoek het effect van nano- en microplastics op de gezondheid vanaf het begin van het menselijk leven beter te begrijpen.

Microplastics in bloed

Voor het eerst toonden onderzoekers van de Vrije Universiteit Amsterdam en Amsterdam UMC in 2022 aan dat kleine plastic deeltjes uit de leefomgeving in menselijk bloed aanwezig en te meten zijn. Wat precies het effect van levenslange blootstelling aan microplastics op onze organen en gezondheid is, is nog niet bekend.

Microplastics in longen

Uit een onderzoek kwam dat microplastics ook de longen negatief beïnvloeden. Binnen 24 uur na blootstelling zijn nanoplastics te zien in de longen. Dit leidt tot lichte ontstekingen. Een ander onderzoek bouwde minilongen na. Het effect van een hoge blootstelling aan polyester- en nylonvezels was dat de minilongen minder goed groeiden of herstelden na schade.

Microplastics in hersenen

De bloed-hersen-barrière is een belangrijke biologische barrière die de hersenen beschermt tegen schadelijke stoffen. Met proefdieronderzoek hebben onderzoekers aangetoond dat nanoplastics, ondanks deze barrière, de hersenen al na 2 uur kunnen bereiken. Ze verwachten dat stoffen die op het oppervlak van plastic deeltjes meeliften, en in het bijzonder de aanwezigheid van cholesterol moleculen, de opname van de kleine plastic deeltjes versterkt. Welke effecten de microplastics in de hersenen hebben, moet nog worden onderzocht. 

Immunologische effecten

Met in-vitro laboratorium onderzoek is aangetoond dat macrofagen reageren op microplastics door cytokinen te produceren. Dit betekent dat ons afweersysteem reageert op microplastics. Hoeveel cytokinen er geproduceerd werden, hing af van het type plastic en de grootte van het deeltje. Er zijn meerdere signalen dat microplastics tot chronische ontstekingsreacties kunnen leiden. Omdat die de basis vormen voor meerdere volksziekten, zijn de immunologische effecten een aanleiding voor verder onderzoek.

Op dit moment financiert ZonMw verschillende projecten die de gezondheidseffecten van microplastics onderzoeken. Het doel is om in 2025 gezamenlijk te komen tot een voorlopige risicoanalyse van micro- en nanoplastics op de menselijke gezondheid en om oplossingsroutes op te stellen. De oplossingsroutes kunnen een eerste handelingsperspectief vormen voor beleid en regelgeving, consumenten en bedrijven (plastic productie, (her)gebruik, recycling). Lees meer op onze programmapagina.