Kennisinstituut V&VN versterkt professionele positie verpleging en verzorging

Hoe kunnen verpleegkundigen, verzorgenden of verpleegkundig specialisten snel te weten komen wat de laatste inzichten zijn voor de aanpak van bijvoorbeeld decubitus? Sinds kort kan de beroepsgroep daarvoor terecht bij het Kennisinstituut V&VN. Als zorgprofessionals op de website ‘decubitus’ intikken, zien ze eerst de volledige richtlijn, 200 pagina’s met aanbevelingen en informatie gebaseerd op de laatste wetenschappelijke kennis en ervaringen uit de praktijk. ‘Voor de meeste verzorgenden, verpleegkundigen of verpleegkundig specialisten is dat te veel om door te nemen’, vertelt Iris van Doorne, programmamanager implementatie bij het Kennisinstituut V&VN. Met haar team heeft ze daarom ook een samenvattingskaart plus een sheet met kernachtige infographics gemaakt. Zorgprofessionals kunnen in één oogopslag zien hoe decubitus te voorkomen of te behandelen is. ‘De informatie is op deze manier niet alleen gemakkelijk te begrijpen. Ze kunnen er ook echt op bouwen want de inhoud is geheel in overeenstemming met wat er in de richtlijnen staat’, zegt Van Doorne. 

Het ontstaan van het Kennisinstituut V&VN is het resultaat van een jarenlange ontwikkeling. Er werden al langere tijd kwaliteitsstandaarden voor verzorgenden en verpleegkundigen gemaakt. 'Terwijl V&VN gedurende jaren uitgroeide tot de organisatie die het nu is, met ruim 105.000 leden de grootste beroepsvereniging van Nederland, was de regie op welke standaarden er werden ontwikkeld echter beperkt', aldus Catharina van Oostveen, bestuurder bij V&VN.

Vanaf 2015 had ZonMw de 'lead’ met een programma gericht op de gehele V&V-beroepsgroep werkzaam in alle sectoren van de gezondheidszorg, vertelt Marjolein de Booys. Indertijd had ze zitting in de ZonMw-programmacommissie die subsidieaanvragen beoordeelde van organisaties die nieuwe richtlijnen, normen of zorgstandaarden voor deze sector gingen ontwikkelen. Vanaf 2019 ging de focus naar de wijkverpleging. Intussen werd er toegewerkt naar het nieuwe Kennisinstituut V&VN. ‘De beroepsgroep heeft nu zelf het heft in handen. Zoals het hoort’, aldus Van Oostveen.

De oprichting past in een ontwikkeling waarbij de waardering voor de beroepsgroep en haar essentiële rol en positie toenam. ‘Verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten vormen de ruggengraat van de zorg’, vertelt Denise Temmink, senior programmamanager bij ZonMw. ‘Ze zijn het cement van de zorg,’ zegt De Booys, lid van de huidige ZonMw-programmacommissie Ontwikkeling Kwaliteitsstandaarden Wijkverpleging. Van Oostveen: ‘Verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten zijn de continue factor in alle sectoren, bevinden zich op alle transitiepunten in de keten en zijn de cruciale factor voor ontwikkelingen, zoals ingezet met het Integraal Zorgakkoord en het Gezond en Actief Leven Akkoord.’ Nieuwe visies op het vak speelden mee, zoals het belang van persoonsgerichte zorg en het perspectief en de inbreng van de patiënt. 

De professionalisering van de beroepsgroep nam een vlucht. ‘Je ziet het onder andere aan de academisering en de groei van het aantal hoogleraren’, zegt Van Oostveen, die zelf verpleegkundig decaan in het Spaarne Gasthuis is. ‘Bij V&VN als organisatie groeide de afgelopen jaren het zelfbewustzijn. Een belangrijke stap werd gezet door het huidige bestuur, die de richtlijnontwikkeling stevig in de organisatie positioneerde’, aldus De Booys. Van Oostveen concludeert: ‘Al deze bewegingen leidden tot het momentum om het Kennisinstituut V&VN op te richten.’

Diverse partijen hebben V&VN ondersteund bij het opzetten van het kennisinstituut. Allereerst zijn er de leden van de beroepsvereniging zelf. Ook het ministerie van VWS, het Wetenschappelijk College Verpleegkundigen (WCV) en collega’s van de Federatie voor Medisch Specialisten (FMS) hebben een belangrijke rol gespeeld. Van Oostveen: ‘ZonMw is een enorme steun in de rug. Niet alleen omdat ZonMw financieel de projecten die door het Kennisinstituut V&VN worden uitgevoerd, steunt. ZonMw is ook een sparringpartner die ons helpt door het stellen van de juiste vragen over hoe we zaken kunnen aanpakken. ZonMw is een kritische vriend.’ 

Het Kennisinstituut V&VN werkt vanuit de 3 beroepsgroepen in alle sectoren, variërend van de wijkverpleging, ggz, acute zorg, operatiekamer tot het ambulancepersoneel. ‘De start van de richtlijnen komt vanuit de beroepsgroep, om samen te bepalen welke inzichten nodig zijn’, zegt Van Oostveen. Aan verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten wordt nadrukkelijk gevraagd: aan welke kwaliteitsinstrumenten heb je behoefte, wat heb je nodig, waar zitten de lacunes en wat zijn de prioriteiten? Het Kennisinstituut nodigt hen tevens uit om zitting te nemen in een richtlijnencommissie, ook om te zorgen dat kennis uit de praktijk wordt ingebracht en het resultaat aansluit bij de behoefte.

De implementatie van kwaliteitsinstrumenten krijgt eveneens veel aandacht. De kans is groot dat een zorgprofessional ooit te maken krijgt met een patiënt die enorm eenzaam is of met een mantelzorger die overbelast raakt. ‘Om te laten zien hoe je zo’n gesprek kunt voeren, hebben we video’s gemaakt’, zegt Van Doorne. Het Kennisinstituut V&VN overweegt ook nieuwe vormen, zoals het gebruik van AI, waarbij zorgprofessionals een vraag kunnen stellen aan een chatbot, die gevuld is met de teksten van richtlijnen en andere kwaliteitsdocumenten.

De Booys constateert tegelijkertijd dat er nog flink wat stappen gezet moeten worden om de ontwikkelde kwaliteitsinstrumenten ook daadwerkelijk te gaan gebruiken in de praktijk. ‘Een cultuuromslag is nodig om de soms ingesleten gewoonten los te laten en te vervangen door een bewezen betere aanpak. Veranderen is voor iedereen moeilijk. Het vraagt extra aandacht en ondersteuning om de benodigde cultuuromslag op de werkvloer te realiseren. De inzet van implementatiecoaches en andere activiteiten door V&VN zal daar zeker positief aan bij kunnen dragen. Ook voor de zorgorganisaties ligt hier een belangrijk aandachtspunt’, aldus de Booys. 

‘Nog een pluspunt is dat het Kennisinstituut V&VN eraan bijdraagt dat verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten in het hele land op een vergelijkbare manier werken’, zegt Temmink. De Booys: ‘Als patiënt ben je straks niet langer afhankelijk van de inzichten van die ene specifieke zorgverlener. Er is een onderbouwde basis gelegd voor kwaliteit van zorg die overal en altijd wordt toegepast ongeacht waar je bent, en die aansluit bij de behoeften van de patiënt.’ Van Oostveen: ‘Dat heet passende, verpleegkundige zorg. Het levert naast tevreden patiënten ook werkplezier op voor de beroepsgroep.’  

Het Kennisinstituut V&VN zal de professionele positie van de verzorgenden, verpleegkundigen en verpleegkundig specialisten verder verstevigen. ‘Het draagt bij aan de erkenning van de waarde van de beroepsgroep, die daardoor beter kan verduidelijken waar haar specifieke expertise ligt naast die van de andere zorgprofessionals’, zegt De Booys. Dat is van groot belang gezien alle uitdagingen, zoals de tekorten aan personeel en de vergrijzing van de bevolking.

Tekst: Tjitske Lingsma
Beeld: Sietske Raaijmakers
Eindredactie: ZonMw