102 vooraanstaande wetenschappers ontvangen Vidi-beurs

Modulatie van arousal om loopproblemen bij mensen met Parkinson te verminderen
Dr. J.H. (Jorik) Nonnekes, Radboud University Medical Centre

Loopstoornissen komen voor bij mensen met Parkinson, en huidige behandelingen verminderen loopproblemen onvoldoende. Lopen verslechtert bij de meeste mensen met Parkinson als arousal verhoogd is, bijvoorbeeld door angst of stress. In dit project onderzoek ik hoe dit komt, en hoe mogelijke behandeling werkt. Arousal beïnvloedt de sterkte van communicatie tussen verschillende onderdelen in het brein, vergelijkbaar met de volumeknop van een radio. Ik verwacht dat verhoogde arousal tot te veel communicatie leidt, en dat hierdoor loopstoornissen erger worden; soms zelfs leidend tot bevriezen van lopen. Ik test dit door tijdens het lopen hersenactiviteit te meten. 

Ritmische hormonen voor gezonde botten
Dr. E.M. (Elizabeth) Winter, Leiden University Medical Center

Glucocorticoïd-medicijnen zijn cruciaal om ontstekingsziekten te behandelen, maar desastreus voor vele lichaamsprocessen zoals botombouw: er ontstaat botontkalking met breuken, en daardoor verlies van kwaliteit van leven en onafhankelijkheid. Dit vormt een groot gezondheidsprobleem. Er bestaat geen goede manier om dit te voorkomen. Mijn eerdere onderzoek heeft aangetoond dat het dag-nacht ritme in glucocorticoïden essentieel is voor botgezondheid. In dit project zal het ritme in de glucocorticoïd-medicijnen worden hersteld om de botten gezond te houden, en tegelijk de ontstekingsziekte wel effectief te behandelen. Dit is belangrijk voor patiënten die afhankelijk zijn van glucocorticoïden en nu lijden aan breuken en vervroegd overlijden.

Als pijn blijft: de metabole schakelaar van chronische pijn
Dr. ir. H.L.D.M. (Hanneke) Willemen, UMC Utrecht

Chronische pijn treft 1 op de 5 mensen. Na herstel van een infectieziekte (bijvoorbeeld COVID-19) blijven patiënten vaak pijn houden, wat moeilijk te behadelen is. Op dit moment weten we niet wie er meer kans heeft om chronische pijn te ontwikkelen, maar mijn onderzoeksresultaten wijzen erop dat een verstoorde stofwisseling in zenuwcellen (neurometabolisme) chronische pijn induceert. Mijn doel is om te identificeren hoe neurometabole veranderingen verband houden met langdurige zenuwcelactiviteit en de duur van postvirale pijn, en of het omkeren van deze verstoringen zenuwcellen tempert. Deze kennis kan mogelijkheden creëren om chronische pijn te voorkomen en te behandelen.

AI in de zorg: hoe zeker zijn we?
Dr. L. (Laure) Wynants, Maastricht University

Artificiële intelligentie (AI) kan diagnostiek en prognostiek ondersteunen, en zo patiëntenzorg optimaliseren. Of dat lukt, hangt af van de betrouwbaarheid van een AI-model. Vaak gebeurt het testen van AI op kleine aantallen, en blijkt AI niet voor alle locaties en populaties even geschikt. Betrouwbaarheid kan meetbaar gemaakt worden met waarde-van-informatie maten. Die geven de risico’s weer van onzekerheid, als het verwacht aantal foute diagnoses. In dit project ontwikkelen onderzoekers deze waarde-van-informatie maten. Hiermee kunnen artsen en beleidsmakers voor elk AI-model beslissen: is het klaar voor gebruik, of is meer onderzoek nodig?

Donornieren heel lang bewaren met een pomp
Dr. C. (Cyril) Moers, University Medical Center Groningen

In dit project werken wetenschappers aan een baanbrekende nieuwe methode om donornieren veel langer te kunnen bewaren dan nu mogelijk is. Ze ontwikkelen een geavanceerd pompsysteem om continu een nieuw ontwikkelde vloeistof door een nier te kunnen spoelen, die vloeibaar blijft terwijl het orgaan tot ruim beneden 0°C wordt afgekoeld. Met deze techniek zou het veilig langdurig "opslaan" van donororganen eindelijk werkelijkheid kunnen worden. Hierdoor zou wereldwijde uitwisseling van donornieren mogelijk zijn, wat de uitkomsten van niertransplantatie zal verbeteren. Ook kunnen niertransplantaties dan ruim van tevoren worden gepland, waardoor er minder complicaties optreden en patiënten betere toegang krijgen tot niertransplantatie.

Kunstmatige intelligentie voor de ontwikkeling van gepersonaliseerde blaaskanker behandelingen
Dr. T.C.M. (Tahlita) Zuiverloon, Erasmus MC

Patiënten met hoog-risico niet-spierinvasief blaaskanker hebben grote kans op het ontwikkelen van agressieve spierinvasieve blaaskanker (=progressie). Zij worden daarom na tumorverwijdering aanvullend behandeld met BCG blaasspoelingen. Bij progressie is blaasverwijdering met aanleg van een urinestoma de behandeling. Helaas kunnen we niet voorspellen welke patiënt baat zal hebben bij BCG en wie niet. Daarom worden alle patiënten behandeld met BCG terwijl een deel hier geen baat bij zal hebben, maar toch blootgesteld wordt aan de bijwerkingen van de behandeling. AI-PRECISE onderzoekt of we met kunstmatige intelligentie kunnen voorspellen welke patiënten progressie zullen krijgen en voor de ontwikkeling van gepersonaliseerde blaassparende behandelingen.

Gonorroe superbug: voorkomen van ontstaan en verspreiding
Dr. J.C.M (Janneke) Heijne, Stichting Amsterdam UMC

Hoe komt het dat antibiotica steeds minder goed werken? Dit project gaat dat onderzoeken voor gonorroe, een seksueel overdraagbare aandoening waartegen de meeste antibiotica steeds minder effectief zijn. Dit doen we door rekenmodellen te maken over de ontwikkeling van antibiotica resistentie, onderbouwd met data die we verzamelen met laboratorium experimenten en in centra seksuele gezondheid. Met deze rekenmodellen kunnen we bepalen wat de meest effectieve manier is om het ontstaan van superbugs te verminderen en verspreiding ervan te voorkomen.

Endotheelcellen: Cruciale Poortwachters van het Immuunsysteem in de Strijd tegen Hart- en Vaatziekten:
Dr. J. (Jeffrey) Kroon, Stichting Amsterdam UMC

Dit project duikt in de cruciale rol van ontsteking bij hart- en vaatziekten en richt zich op het afstemmen van ons immuunsysteem door aanpassingen in de werking van onze bloedvatcellen. Deze 'poortwachters' kunnen zowel ontstekingen bevorderen als remmen, en bieden zo een kans om de reactie van ons immuunsysteem, onze 'lichaamseigen soldaten', te verbeteren. Het doel is het onderzoeken van effectievere methoden om hart- en vaatziekten aan te pakken.

Held in de Huid
Prof. dr. E.H. (Ellen) van den Bogaard, Radboud University Medical Center

Onze huid beschermt ons lichaam tegen de buitenwereld. Bij verschillende huidaandoeningen kunnen omgevingsfactoren de ziekte veroorzaken of verergeren. Dit geldt ook voor atopisch eczeem, de meest voorkomende ontstekingsziekte van de huid. In dit project gaan onderzoekers de activatie van specifieke omgevingssensoren in huidcellen onderzoeken om te bewijzen hoe onze voeding en de micro-organismen die op onze huid leven ontstekingen in de huid kunnen beïnvloeden. Dit onderzoek levert daarmee nieuwe mogelijkheden om eczeem te behandelen of zelfs te voorkomen.

Zeldzame genetische variatie decoderen: de impact van isovormen op zeldzame ziekten
Dr. M.J. (Marc Jan) Bonder, University Medical Center Groningen

Er bestaan veel verschillende zeldzame genetische ziekten, die gezamenlijk een impact hebben op een aanzienlijk deel van de bevolking. Vooruitgang in DNA-sequencing technologieën heeft de diagnostische opbrengst voor deze aandoeningen recentelijk sterk verbeterd. Maar ons beperkte begrip van wat genetische variatie buiten genen doet, gecombineerd met ons nog steeds beperkte begrip van wat verschillende isovormen van genen doen, maakt verdere diagnostische winst een uitdaging. In dit project ga ik systematisch onderzoeken hoe DNA verschillen isovormen beïnvloeden, en ga ik deze kennis inzetten om bij meer patiënten met een zeldzame ziekte te achterhalen welke DNA verandering hiervoor verantwoordelijk is.

Prenatale Family Integrated Care: programma voor stressreductie bij ouders in de foetale geneeskunde.
Dr. N.M.T.H. (Neeltje) Crombag, University Medical Center Utrecht

Ouders van ongeboren kinderen met ernstige aangeboren afwijkingen, ervaren vaker problemen met hun mentale gezondheid, zowel tijdens als na de geboorte. Problemen met de mentale gezondheid  van ouders zijn sterke voorspellers voor de ontwikkeling en het gedrag van het kind. Dit onderzoek richt zich op het ontwikkelen van een op maat gemaakt programma gericht op psychosociale ondersteuning tijdens de zwangerschap, met als doel ouderlijke stress te verminderen. Door het verminderen van ouderlijke stress, en het stevig voorbereiden van ouders op de periode na de geboorte, verwachten we een positieve invloed op de lange termijn ontwikkeling van het kind.

De APK voor kunstmatige intelligentie in de gezondheidszorg
Dr. M. (Maarten) van Smeden, University Medical Center Utrecht

Voorspellende kunstmatige intelligentie is bezig aan een snelle opmars in de gezondheidszorg om artsen en patiënten te ondersteunen bij belangrijke medische beslissingen. Net zoals auto’s een algemene periodieke keuring (APK) nodig hebben, is het ook belangrijk om periodiek te toetsen of de kunstmatige intelligentie nog goed genoeg is voor gebruik en om eventueel het juiste onderhoud te plegen. In dit project ontwikkel ik de APK voor kunstmatige intelligentie in de gezondheidszorg.

De onverwachte ontsnapping van kanker na ‘genezing’ met immuuntherapie
Dr. A.A.M. (Astrid) van der Veldt, Erasmus University Medical Center

Immuuntherapie heeft uitgezaaide ziekte van de meest agressieve vorm van huidkanker veranderd naar een te genezen ziekte. Helaas heeft ongeveer 25% van de patiënten die genezen lijkt toch een onverwachte ontsnapping van de tumor leidend tot terugkeer van ziekte. Dit onderzoek zal bestuderen welke factoren in de tumor en van de patiënt betrokken zijn bij deze onverwachte ontsnapping van kanker, en hoe dit eerder opgespoord kan worden. Meer kennis hierover zal bijdragen aan een betere en meer geïndividualiseerde behandeling voor patiënten met kanker die worden behandeld met immuuntherapie, waardoor hun overleving en kwaliteit van leven uiteindelijk kunnen verbeteren.

Van darmontsteking naar darmgenezing door tuft cellen
Dr. J.H.J. (Jochem) Bernink, Amsterdam UMC

Inflammatoire darmziekte (IBD) , is een wereldwijd gezondheidsprobleem met slechts zeer beperkte behandelmethoden. Het probleem is het falen van wondgenezing van de darmwand. In recent onderzoek is een darmceltype geïdentificeerd dat cruciaal is voor het herstel van de darmwand na letsel. Deze cellen heten tuft-cellen en gebruiken signalen van het afweersysteem om het genezingsproces te activeren. Dit onderzoek tracht te begrijpen hoe het afweersysteem en tuft-cellen samenwerken om de darmwand te herstellen en hoe deze samenwerking mogelijk is verstoord is in IBD. Het uiteindelijke doel is het ontwikkelen van nieuwe behandelmethoden voor IBD.

Ultrageluid-versterkte nano-immunotherapie voor hersentumoren
Dr. D.G. (Dannis) van Vuurden, Princess Máxima Center for pediatric oncology

Immuuntherapie toont veelbelovende resultaten in de behandeling van kanker, maar helaas niet bij hooggradig glioom (HGG), een dodelijke vorm van hersenkanker. In deze tumoren zijn specifieke immuuncellen aanwezig die T-cellen, die normaal gesproken kankercellen zouden moeten doden, sterk remmen. Dit onderzoek richt zich op het aanpassen van deze immuuncellen met mRNA-nanotherapie, zodat ze stoffen gaan produceren (cytokines) die T-cellen aantrekken en activeren. Onderzoekers hopen deze nanotherapie verder te versterken met ultrageluid-gestuurde bloed-hersenbarrière opening, zodat het afweersysteem de tumorcellen beter kan aanvallen. Bij succes kan dit onderzoek immuuntherapie voor HGG verbeteren, wat hopelijk leidt tot een betere overlevingskans voor patiënten.

AGENDA – geAvanceerde GEnetica voor Nierziekten: De nieuwe Aanpak 
Dr. A.M. (Albertien) van Eerde, University Medical Center Utrecht

Fouten in één enkel gen veroorzaken tot een kwart van de ernstigste nierziekten. Toch zijn er weinig gerichte behandelingen voor deze monogene nierziekten, en vrijwel zeker zijn er nog veel meer soorten monogene nierziekten nog niet geïdentificeerd. Nadat ze de afgelopen tien jaar een schat aan gegevens en inzichten hebben opgebouwd, zullen onderzoekers geavanceerde DNA-analysetechnieken en niermodellen combineren om broodnodig licht op de monogene nierziekten te werpen. Verwacht wordt dat dit de diagnostiek zal verbeteren en effectieve geïndividualiseerde behandelingen mogelijk zal maken, waardoor uiteindelijk de patiëntenzorg en de kwaliteit van leven zullen verbeteren.