Stevig sociaal netwerk vergroot mentale veerkracht
Een interdisciplinair onderzoeksteam onder leiding van socioloog Godfried Engbersen van de Erasmus Universiteit Rotterdam monitort wat de maatschappelijke impact van COVID-19 op de Nederlanders is.
Waar wil uw onderzoek antwoord op geven?
Engbersen: “Toen virologen de coronapandemie nog een gezondheidscrisis noemden, zagen wij al direct de maatschappelijke impact op onze samenleving. Met name op vijf gebieden: werk en inkomen, welbevinden, solidariteit, buurtrelaties en vertrouwen in instituties.
Vanaf het eerste moment volgen we met een grootschalig surveyonderzoek en verdiepende focusgroepen wat het effect van corona is op deze aspecten en de samenhang daartussen. Daarbij kijken we met name welk effect de crisis heeft op sociale ongelijkheid. Ook willen we handelingsperspectieven ontwikkelen om individuele en sociale veerkracht te vergroten.”
Welke groepen ziet u als het meest kwetsbaar in uw onderzoek?
“Het woord kwetsbaar is aan inflatie onderhevig. Soms lijkt het alsof heel Nederland kwetsbaar is. Want iedereen wordt min of meer geraakt door de coronacrisis. Maar de een kan zich redden, de volgende voelt zich niet lekker en de derde zit echt in de problemen. We zien dat de traditioneel kwetsbare groepen het hardst geraakt worden: mensen met een laag inkomen, een lage opleiding, slechte gezondheid en een klein sociaal netwerk. Maar we zien ook nieuwe kwetsbare groepen: jongeren, ook de hoogopgeleide, en de zzp’er."
"Onze focusgroepen zijn: jongeren, alleenstaande ouders, eerste generatie migranten die nauwelijks Nederlands spreken en de flexibele professional.”
Hoe kunnen we de impact van COVID-19 op kwetsbare groepen beperken? Wat zijn de prioriteiten op de middellange termijn?
“We maken een onderscheid in sociaaleconomische impact en mentaal welbevinden. De sociaaleconomische impact vertaalt zich in vaak in angst voor banen- of inkomensverlies. Die wordt het meest gevoeld door mensen met flexibele banen en flexibele inkomens. Het is belangrijk dat mensen die hun baan verliezen of dreigen te verliezen, perspectief hebben op werk. Dat kan door een goed arbeidsmarktbeleid, waarbij mensen ook worden gestimuleerd om zich om te scholen voor een beroep in een sector waar veel vraag is. Uit ons onderzoek blijkt dat de impact op mentaal welzijn samenhangt met je sociale kapitaal, je sociale netwerk. Hoe groter het netwerk of hoe hoger de kwaliteit van het netwerk, hoe minder angst en stress iemand ervaart. Dat is een van de redenen waarom burgemeesters het gesprek met jongeren aangaan. Je kunt ook professionals inzetten om naar mensen uit te reiken, zoals wijkverplegers of buurtwerkers.”
Hoe zou je de sociale veerkracht nu al kunnen versterken?
“Via onze focusgroepen krijgen we veel voorbeelden van versterkende activiteiten. Gemene deler is betrekken en contact. Veel organisaties maken zich zorgen om het welzijn van jongeren. Bij de eerste vraag ‘hoe gaat het met je’ is het antwoord vaak ‘goed’, maar na doorvragen komen er hele verhalen. Het blijkt dat jongeren het waarderen om met andere jongeren in gesprek te gaan (liefst face-to-face) waarin ze hun ervaringen kunnen delen zonder mooi weer te hoeven spelen. Digitaal is dit lastiger. Bij een groep migrantenvrouwen werkt het precies andersom. Toen het buurthuis de deuren sloot, verdween een groot deel van hun sociale leven. Na enige tijd besloten ze elkaar te ontmoeten door beeldbellen via Whatsapp.”
Kwetsbare groepen tijdens de coronapandemie
Wat zijn de behoeften van migranten, laaggeletterden, daklozen, mensen met licht verstandelijke beperking en overige kwetsbare groepen in het publieke domein? En wat is op de middellange termijn nodig is om hun situatie te verbeteren? Tijdens de bijeenkomst COVID-19 en Kwetsbare groepen op 10 februari 2021 lieten onderzoekers zien wat er speelt en wat we nu al kunnen doen om knelpunten aan te pakken en in behoeften te voorzien.