Sleutelrol voor samenwerking in technologie bij slimmer organiseren zorg

De ZonMw programma's Zorg voor innoveren en SET nodigden twee subsidieaanvragers uit om te komen praten over digitale dagbesteding. Het gesprek werd geleid door Rik Wisselink vanuit het programma AAL. ‘We moeten met elkaar dingen anders gaan organiseren. Vaak is geld niet de juiste oplossing, want personeel is het probleem,’ stelt Directievoorzitter Zilveren Kruis Georgette Fijneman bij de opening van het congres. Toen ze 6 jaar geleden de zorgsector betrad, schrok ze van hoe beroerd het was gesteld met IT in de zorg. En ook nu is die verre van optimaal. Een generieke infrastructuur ontbreekt en er is een afhankelijkheid van een klein aantal leveranciers. ‘De digitale snelweg voor de zorg moet er komen, dat zal VWS in grote mate moeten doen,’ betoogt Fijneman. ‘Zodat we goed gegevens met elkaar kunnen uitwisselen. Het zou mooi zijn als we veel meer met digitale zorg kunnen doen. En zorgen dat mensen zelf de keuze hebben tussen fysiek en digitaal.’

In 2040 zijn er tweemaal zoveel 65-plussers dan nu. Hun zorg gaan we niet redden als alles blijft zoals het nu is, volgens Fijneman. Omdat we te veel op de zorg zijn gaan leunen. Alles dat nu met zorg wordt opgelost, moet op een andere manier gebeuren. En daarbij hoeft niet alle zorg van professionele organisaties te komen, stelt ze. ‘Samen zorgen dat je langer thuis kunt wonen; en dat hoeft niet het huis te zijn waar je nu woont. Er moeten de juíste woningen komen, ingericht in samenwerking met de zorg. En we moeten meer voor elkaar gaan zorgen, bijvoorbeeld via buurhuizen.’

Zilveren Kruis sluit vaak meerjarenafspraken met zorgaanbieders af om ruimte te bieden aan innovatie. ‘Je hebt meerdere innovatoren nodig om elkaar uit te dagen en vooruit te komen. En om te voorkomen dat elke regio met een eigen systeem of app aan de slag gaat.’ concludeerde Fijneman.

Hoe kan ‘digitaal’ bijdragen aan langer zelfstandig thuis? Daarover vertelden Gerlinde Venema, Projectleider Maatschappelijke ondersteuning bij Interakt Contour en Anna Riemersma, Programmamanager Langer Thuis en Informele zorg bij Cordaan tijdens de sessie van Zorg voor innoveren, SET en AAL. De twee instellingen maakten beiden gebruik van subsidies via de Implementatie en Opschalingscoaching en de Stimuleringsregeling E-health Thuis.

Beide zorgorganisaties besloten digitale dagbesteding te organiseren naar aanleiding van ervaringen tijdens corona. De noodzaak van digitaal communiceren leverde toen een nieuwe kans op.

‘Interakt Contour doet veel om mensen langer thuis te kunnen houden,’ legt Gerlinde uit. ‘Via het programma Langer thuis wonen, waaronder diverse projecten en pilots lopen. Naast digitale dagbesteding ook het ontlasten van mantelzorger. En we zetten technologie in bij cliënten thuis. Ook via een toekomstgericht plan voor wanneer het thuis wonen lastiger wordt.’

Anna vult aan: ‘Cordaan zet diverse e-health toepassingen in maar is in het kader van langer thuis ook bezig met sociale innovatie.’ . ‘Zoals het daghuis; een voorziening tussen dagbesteding en verpleeghuis in. Het is een proeftuin met een thuiscoach met een veel bredere scope dan alleen zorg. We zetten niet alleen techniek in; ook informele zorg via naasten, familie en vrijwilligers in de wijk.’

Corona

Corona heeft de manier waarop mensen contact met elkaar hebben, ingrijpend veranderd. Gerlinde licht toe: ‘Tijdens Corona werd duidelijk dat cliënten voordelen ervaren van thuis activiteiten doen. Geen stress van vervoer naar een dagbesteding. Ook mantelzorgers zagen voordelen. Daarom startte Contour in 2020, na gesprekken met cliënten, op 3 locaties met de bouw van een digitaal platform. Naar aanleiding van cliëntervaringen aanpassingen gedaan en na een jaar gaan opschalen. Wij werken nu met een Team Digitaal: medewerkers die dagelijks volledig digitale activiteiten aanbieden. Cliënten registreren zich en zien op een speciale website per locatie een kalender wat er die week beschikbaar is.’

Cordaan zette in coronatijd een tijdelijke Facebookpagina ‘Cordaan bij jou thuis’ op, vooral gericht op mensen met een verstandelijke beperking. Anna: ‘We vonden dat een goed idee om door te ontwikkelen. Het was voor veel cliënten een meerwaarde dat ze thuis activiteiten konden volgen. Eerst hebben we met onze ontwikkelaar een platform opgezet. Een projectleider aangetrokken, samenwerking gestart met collega’s van innovatie en ict. Dat zorgde voor versnelling. We hebben op dagbestedingslocaties conference-sets neergezet waarmee we interactieve activiteiten aanboden. We hebben de buitenwereld naar binnen gehaald. Via interactieve rondleidingen door het Rijksmuseum en het Anne Frankhuis. Workshops kaarsen maken met Amsterdam Museum en ook tekenworkshops.’

Cordaan zit nog in een ontwikkelfase maar wil straks 3 vormen dagbesteding verzorgen. Digital only(thuis alleen een digitaal aanbod); via het scherm (vanuit locaties die daaraan een activiteit koppelen); en hybride(bijvoorbeeld twee dagen fysiek en een dag digitaal).

Interakt Contour is wat verder, vertelt Gerlinde. ‘Een deel van de cliënten vindt het fijn naar de locatie te komen voor dagbesteding. We hebben ook een hybride vorm; een medewerker op locatie met een groep, waarbij 3 cliënten vanuit huis kunnen aanhaken. Geheel digitaal is ook mogelijk, met maximaal 8 cliënten in een groep. Daarnaast is er een onafhankelijk digitaal aanbod, dat cliënten zelf kunnen aanklikken wanneer ze willen, zonder begeleiding. We willen dat er ook digitaal een volledig aanbod is. Vanwege de verantwoording naar de Wmo, met verslag en beschrijving van doelen.’

Ervaringen

Cliënten en medewerkers overtuigen van digitale dagbesteding doe je het beste door het te laten zien, vinden Gerlinde en Anna. Voor medewerkers kan de hybride vorm een uitdaging zijn als ze aandacht moeten geven aan de cliënt op locatie én de cliënt thuis. Maar voor veel cliënten is dagbesteding op afstand een succes; ze voelen zich echt deel van een groep.

Anna: ‘Twee sportmedewerkers kunnen nu online 45 in plaats van 15 cliënten begeleiden. Het kan werken in de zorg aantrekkelijker maken voor andere soorten medewerkers. Ook voor jongere mensen die niet per een zorgachtergrond hebben maar wel digitaal vaardig en creatief zijn.’

Gerlinde voegt toe: ‘Nu is digitale dagbesteding nog iets aanvullends, maar over 10 of 20 jaar is het de standaard en wordt mogelijk daarnaast nog iets anders aangeboden. Mantelzorgers zien meer energie bij cliënten en hebben meer tijd om even iets anders te doen. Uiteindelijk willen we ook al onze woonlocaties aansluiten op digitale dagbesteding.’

Uitdagingen

Vanzelfsprekend ging en gaat de introductie van digitale dagbesteding niet altijd vlekkeloos. Voor mensen die al lang in de zorg werken, is het lastig als ze hun werk ineens anders moeten gaan doen. ‘Verandermanagement is hier erg van belang,’ zegt Anna hierover. ‘Aandacht hebben voor digitale vaardigheden bij cliënt én medewerker. We hebben een aantal mensen die er op locaties naast gaan zitten en helpen. En een studentenorganisatie in Amsterdam gaat ons helpen mensen thuis digitaal vaardig te maken.’

Gerlinde verklaart dat je moet rekenen op dingen die tegen zitten: ‘Dat hoort bij innoveren!

De techniek; zonder goede wifi haken mensen af. Via de SET subsidie kunnen we daarvoor zorgen. Met gemeenten zijn we in gesprek over het beschikbaar maken van tablets. Er is veel maatwerk nodig om het voor iedereen toegankelijk te maken.’

Ontwikkelingen

Cordaan begon met een bescheiden aanbod van twee activiteiten per week. Maar inmiddels zijn er collega’s die zoeken naar digitaal aanbod of dat zelf maken. Zoals VindiQ, die een interactieve rondleiding in Valencia verzorgt, of in het openluchtmuseum in Arnhem;

‘Het moet meer zijn dan een filmpje op YouTube,’ zegt Anna. En aangepast per doelgroep; sommigen vinden digitaal leuker dan live. Er komt een nieuwe generatie ouderen op ons af; daarop kun je aanbod afstemmen.’

Voor andere organisaties die zorg slimmer willen organiseren, hebben Gerlinde en Anna nog een paar tips. ‘Zorg voor ambassadeurs binnen en buiten je organisatie, zoek een goede projectleider en stel startfinanciering zeker.’

• Lees het interview met Anna Riemersma van Cordaan over digitale dagbesteding
• Bekijk de programmapagina Stimuleringsregeling eHealth Thuis (SET)
• Bezoek de website van Zorg voor innoveren, het centrale aanspreekpunt vanuit de overheid voor zorginnovatoren