SigMa-THUIS: signaleren en markeren van palliatieve zorgbehoeften in de thuiszorg
Signaleren en markeren
Palliatieve zorg wordt vaak (te) laat gestart, omdat achteruitgang en behoeften aan palliatieve zorg niet goed of tijdig worden herkend. Daarom is in verpleeghuizen de afgelopen jaren de SigMa-methodiek ontwikkeld. Omdat mensen tegenwoordig langer thuis blijven, heeft de thuiszorg steeds vaker mensen met palliatieve zorgbehoeften in zorg. Het tijdig herkennen (signaleren) van achteruitgang en bespreken (markeren) van mogelijke palliatieve zorgbehoeften bij cliënten thuis is cruciaal voor goede zorg. Dan is er bewustzijn en kan een zorgmedewerker met de (huis)arts in gesprek gaan om te kijken of de zorg moet worden aangepast aan de behoeften van de client. Zo krijgt de client op tijd passende palliatieve zorg. Omdat thuiszorg anders is georganiseerd dan verpleeghuiszorg, is een doorontwikkeling van de SigMa-methodiek nodig. Dat is waar wij in ons project ‘Doorontwikkelen SigMa-methodiek voor de thuiszorg’ mee aan de slag gaan.
Wat is de SigMa-methodiek?
De SigMa-methodiek bestaat uit een implementatieplan met 6 stappen:
- voorbereiden
- inventariseren knelpunten
- selecteren instrumenten
- uitproberen instrumenten
- evalueren en aanpassen
- implementeren en borgen
Zorgmedewerkers gaan samen met een SigMa-coördinator, zoals een verpleegkundige, op zoek naar instrumenten om achteruitgang te signaleren. Een onderdeel van de methodiek is de SigMa-set. Deze set bevat een selectie van instrumenten die kunnen ondersteunen bij het signaleren en markeren van veranderingen in de situatie van verpleeghuisbewoners. De instrumenten sluiten aan bij veelvoorkomende knelpunten en wensen en behoeften van zorgmedewerkers in verpleeghuizen.
De SigMa-methodiek is in 2017-2020 ontwikkeld in 10 verpleeghuizen. In het vervolgproject (SigMa II, 2020-2024) gingen 3 verpleeghuizen zelfstandig met de methodiek aan de slag en keken onderzoekers welke aanpassingen nog nodig waren, zodat verpleeghuizen de methodiek zelfstandig kunnen invoeren. Aan het eind van Sigma II schreven we een verbeterde, gebruiksvriendelijkere versie van de SigMa-methodiek en ontwikkelden we een e-learning waarmee verpleeghuizen zelfstandig SigMa kunnen implementeren.
Waarom SigMa-THUIS?
De thuiszorg is anders georganiseerd dan de verpleeghuiszorg, en dat kan gevolgen hebben voor de SigMa-methodiek. In het verpleeghuis werken zorgmedewerkers van verschillende disciplines samen op locatie en daardoor kunnen zij makkelijk overleggen over de zorg aan bewoners. Dit is in de thuiszorg niet zo. In het verpleeghuis zijn bovendien 24/7 zorgmedewerkers aanwezig en hebben zij relatief veel contacttijd met bewoners. Ook dit is in de thuiszorg anders. Daar zijn de contactmomenten tussen zorgmedewerkers en cliënten korter. Ook spreken zorgmedewerkers van verschillende disciplines (verpleging, welzijn en huishouden) in de thuiszorg elkaar niet vaak en hebben zij vaak geen gezamenlijk cliëntendossier. Voor het signaleren van achteruitgang en bespreken van palliatieve zorgbehoeften is dit wel belangrijk, want al deze disciplines kunnen hieraan bijdragen.
Met SigMa-THUIS willen we onderzoeken of we de SigMa-methodiek moeten aanpassen of aanvullen, zodat de methodiek ook kan worden ingezet in de thuiszorg en ook in de thuiszorg zorgmedewerkers eerder bespreken of de zorg moet worden aangepast aan de behoeften van de client. Het uiteindelijke doel van SigMa-THUIS is betere palliatieve zorg voor cliënten en naasten in de thuiszorg.
Aan de slag met de doorontwikkeling
We doen eerste aanpassingen aan de SigMa-methodiek op basis van een inventarisatie van mogelijke werkwijzen in de thuiszorg en groepsinterviews met thuiszorgteams over hun knelpunten bij het signaleren en markeren in de thuiszorg. Vervolgens implementeren SigMa-coördinatoren van Woonzorggroep Samen en De Zorgcirkel de aangepaste SigMa-methodiek bij 2 teams per organisatie. Gelijktijdig loopt er een evaluatie, om na te gaan welke aanpassingen aan de methodiek – specifiek voor de thuiszorgsetting – nodig zijn. Hiervoor gebruiken we vragenlijsten voor zorgmedewerkers en gaat de onderzoeker meelopen met de zorgteams en hen interviewen over SigMa. Ook gaan we als het kan cliënten en naasten interviewen over hun ervaringen.
Op basis van de evaluatie doen we verdere aanpassingen aan de SigMa-methodiek voor de thuiszorg. We gaan de gevonden resultaten bespreken met mensen uit de praktijk en samen beslissen we welke aanpassingen we gaan doen aan de methodiek. Ook bespreken we hoe we de SigMa-methodiek gaan verspreiden in de thuiszorg.
Startbijeenkomst
Op 30 mei 2024 trapten we het project af met de projectgroepleden in 1 van de locaties van Woonzorggroep Samen in Schagen. We maakten kennis met elkaar en bespraken de eerste stappen van het project. De komende maanden bereiden we de inventarisatie voor en maken we een start met de groepsinterviews over knelpunten die thuiszorgteams ervaren als het gaat om het herkennen en bespreken van palliatieve zorgbehoeften bij cliënten.
Dit artikel staat in de nieuwsbrief Palliatieve Zorg, editie juni 2024, over sociaal domein en de palliatieve zorg. Wilt u de nieuwsbrief ontvangen? Meld u dan aan.
ZonMw en proactieve zorgplanning
Dit project financieren we vanuit ons programma Palliantie. Het tijdig signaleren, herkennen en bespreekbaar maken van het levenseinde helpt patiënten en naasten om over hun doelen, wensen en behoeften rondom de palliatieve fase na te denken. Het is belangrijk dat zorgverleners tijdig en regelmatig hierover in gesprek gaan en dit inventariseren en vastleggen. Vanuit ons programma Palliantie financieren we onderzoek naar handvatten voor proactieve zorgplanning, gezamenlijke besluitvorming, markeren en de toepassing daarvan in de zorgpraktijk.