Persoonsgerichte zorg op de IC

Tijdens de COVID-19 periode verdubbelde de capaciteit op de IC van het Erasmus MC om hoogstaande en geavanceerde IC-zorg te leveren. Margo heeft zich in die tijd oproepbaar gesteld om in de zorg op de IC te ondersteunen.

Wat mij het meeste opviel was de daadkracht en saamhorigheid die de nieuwe werkprocessen en noodzakelijke aanpassingen kenmerkten. Iedereen stond klaar in moeilijke omstandigheden.

'Camping-IC'

Ik heb een aantal diensten gewerkt op onze ‘camping-IC’, zo noemden we de extra unit waar in heel korte tijd een verpleegafdeling werd toegerust met alles wat er nodig was om IC-zorg te kunnen garanderen. Het was best een bijzondere tijd.

Digitale dagboek app

Het was een periode dat persoonsgerichte zorg wat meer naar de achtergrond verschoof als gevolg van de quarantainemaatregelen. Dit maakte het heel helder voor mij dat de ondersteuning van naasten op een andere manier vorm moest krijgen. Juist het directe en intermenselijke contact raakt de kern van het verpleegkundig beroep, en dat was ineens allemaal ‘op afstand’. De ontwikkeling van een digitale dagboek app door het Catharina Ziekenhuis in samenwerking met Game Solution en het Erasmus MC was een mooie innovatie die hierop inspeelde. Dat ik daar nu onderzoek naar kan doen, of het ook toepasbaar en effectief is in de dagelijkse praktijk, is een mooi vervolg.

Rouwzorg ondersteuning

Ook in de situatie van overlijden van de patiënt bleek dat de afscheidsmand, een tool met verschillende materialen om de rouwzorg te ondersteunen, door IC-verpleegkundigen veelvuldig werd gebruikt. Dit voorbeeld van goede zorg ga ik samen met Erica Witkamp, lector aan de Hogeschool Rotterdam, verder ontwikkelen om in andere ziekenhuizen te kunnen gebruiken.

Superviserende rol

Deze COVID-19 werkervaring maakte voor mij ook duidelijk waar de IC-verpleegkundigen moeite mee hadden. En welke aanvullende vaardigheden nodig zijn om een eventuele volgende gezondheidscrisis met vertrouwen tegemoet te treden. Dat is bijvoorbeeld in een superviserende rol, met het aansturen en motiveren van ondersteunende collega’s om kwalitatief de beste uitkomsten voor de IC-patiënt te behalen.

Rolmodel

De ledenpeiling van V&VN-IC biedt aanknopingspunten; communicatievaardigheden, coördinatie van taken, en feedback geven en ontvangen worden door de beroepsgroep daarbij als aanvullend gezien. Daarnaast is klinisch leiderschap essentieel; de superviserend verpleegkundige is kritisch over processen, stelt reflectieve en onderzoekende vragen en is in staat als rolmodel het verschil te maken voor uitkomsten van patiënten.

Verpleegkundig leiderschap houdt voor mij in dat je opkomt voor de patiënt, daadkracht en lef toont, persoonsgerichte ondersteuning geeft, en passie hebt voor het verpleegkundig vak. Dit kan voor iedereen anders vorm krijgen. De ene verpleegkunde voelt zich prettig in de coördinatie van klinische zorg voor de patiënt en een ander is lid van een verpleegkundige raad. Elke situatie vraagt om leiderschap en zeggenschap op een andere manier. Dat is ook moed houden, positief blijven, nieuwe kansen aangrijpen en het vooral samen blijven doen.

Positieve verandering in de werkomstandigheden

Het is uitdagend om in dit grotere geheel concreet te kunnen bijdragen aan een positieve verandering in de werkomstandigheden. Ik ben nu lid van het kernteam ‘Vitaliteit van de medewerkers’ in het Erasmus MC. Dat geeft mij de kans om te participeren in kwalitatieve verdieping en kwantitatieve metingen te coördineren met betrekking tot de behoeften van zorgprofessionals. Het doel is op korte termijn verbeteracties te bewerkstelligen waardoor vitaliteit en werkplezier gestimuleerd worden.

Nazorg voor de IC-patiënt en naasten

In mijn rol als bestuurslid van stichting Family and patient Centered Intensive Care (FCIC) verbind ik vrijwilligerswerk met mijn dagelijkse werkzaamheden op de IC. De focus ligt op het verbeteren van nazorg voor de IC-patiënt en naasten. Tijdens een expert conferentie in het najaar 2020 nemen we het patiëntenperspectief als uitgangspunt voor de vaststelling van een wetenschappelijk statement met prioritering van onderzoeksvragen. Dit is een unieke gelegenheid om toekomstige projecten te agenderen en netwerk allianties te vormen in het domein van de psychosociale ondersteuning van IC-patiënten en hun naasten.

Zeecontainer als extra IC-unit op Sint-Maarten

Tenslotte, terug in de praktijk. Op tijdelijke basis ga ik als IC-verpleegkundige in Sint-Maarten werken en het team ondersteunen in de opvang van COVID-19 patiënten in een zeecontainer als extra IC-unit. Ik stap bewust uit mijn comfortzone en ga mijn nieuwsgierige attitude de ruimte geven. Zo kan ik daar leren van de culturele verschillen en dit mee terugnemen in ons project rouwzorg IC. En ik ga ook gewoon genieten van zon-zee-strand voor zover de situatie het op dat moment toelaat.

Wat is jouw visie als onderzoeker binnen verplegingswetenschap?

'Als klinisch verpleegkundig onderzoeker binnen de verplegingswetenschap lever ik een praktische en wetenschappelijk bijdrage aan de dagelijkse patiëntenzorg. Mijn visie is dat een onderzoeker binnen de verplegingswetenschap zowel nieuwe kennis vergaart door onderzoek en de nieuwe kennis vertaalt naar de praktijk, bijvoorbeeld met de ontwikkeling en implementatie van nieuwe interventies of richtlijnen. Daarnaast heeft de onderzoeker ook een adviserende rol naar het verpleegkundig management en het uitvoeren van onderwijstaken op relevante gebieden. Met deze visie wil ik invloed uitoefenen op verpleegkundige processen, en de ontwikkeling van IC-zorg, gebaseerd op wetenschap, zowel lokaal, nationaal als internationaal.'

Wat zijn jouw belangrijkste drijfveren om onderzoek te doen?

'Mijn drijfveren om onderzoek te doen zijn zowel maatschappelijk als persoonlijk ingegeven. Uiteindelijk gaat het erom vooruitgang te boeken in de gezondheidszorg, en meer specifiek om de impact van een IC-opname voor de patiënt en diens naasten te beperken. De Patient Reported Outcome Measures (PROMs) op fysiek, emotioneel en sociaal domein geven richting aan de interventies die professionals kunnen implementeren om de kwaliteit van het leven na het doormaken van een kritieke ziekte te verbeteren. Dat is ook het zwaartepunt van mijn onderzoekslijn.'

'Mijn passie is verbonden aan onderzoek binnen het kader van een optimale werkomgeving. Ik vind het belangrijk dat de verpleegkundigen eigenaarschap pakken (verantwoordelijkheid nemen, verpleegkundig leiderschap) op het eigen deskundigheidsdomein. Interventies binnen de persoonsgerichte zorg kunnen daaraan bijdragen, maar bijvoorbeeld ook technologische innovaties om de kwaliteit van IC-zorg te verbeteren of de werkdruk te verlagen. Het stimuleren van groei en ontwikkelmogelijkheden van verpleegkundigen is eveneens essentieel om de mentale vitaliteit in het werk te behouden. Op deze manier heeft een optimale werkomgeving invloed op de competenties en het werkplezier van verpleegkundigen, en daarmee ook op het geven van excellente zorg aan de IC-patiënt en diens naasten.'

Waar houd jij je op dit moment mee bezig?

'We hebben op de IC-afdeling een digitale dagboek app geïmplementeerd, het POST-IC-dagboek. Naast de aandacht die nog nodig is om het gebruik ervan te stimuleren bij naasten èn bij de IC-verpleegkundigen, coördineer ik een multicenter onderzoek (Catharina-, Jeroen Bosch-, Isala-, Spaarne-, Martini-Ziekenhuis) naar de toepasbaarheid ervan in de dagelijkse praktijk. Daarnaast geef ik leiding aan het (onderzoeks)project ‘Rouwzorg IC’, waarbij we een goed voorbeeld uit het Erasmus MC gaan verbreden en doorontwikkelen voor landelijke uitrol. Dat doen we samen met de Hogeschool Rotterdam, het Gelre- en Elisabeth Tweesteden-Ziekenhuis. Deze projecten dragen echt bij in de verbetering van zorg voor de patiënt en naasten op de IC.'

'Als gevolg van de COVID-19 crisis is de nasleep van een opname op de IC voor patiënt en diens naasten onder een vergrootglas gekomen. Dus daarin is extra ondersteuning nodig. In samenwerking met de longartsen organiseren we een aangepast nazorgtraject, waarbij ook regionale afstemming gezocht wordt. Bijvoorbeeld door het organiseren van informatieve lotgenoten avonden, dat is een heel effectieve interventie om het herstel te bevorderen en de nieuwe situatie in het eigen leven te accepteren. Hier is juist de verpleegkundige enorm waardevol om ervaringen en soms negatieve waandenkbeelden van de IC-patiënt te kunnen duiden.'

'Tenslotte, de vitaliteit van zorgprofessionals is voor de Raad van Bestuur van het Erasmus MC een belangrijk gegeven. Daarom is een kernteam aan de slag met concrete en adequate ondersteuning afgestemd op vier specifieke doelgroepen. Het is heel mooi dat ik mag bijdragen in dit kernteam met de coördinatie van de kwalitatieve en kwantitatieve behoeftepeiling die daarvoor nodig is.'

Meer weten? Lees ook het interview De lange nasleep van IC-opname (Amazing Erasmusmc, 12-4-2020; SARS Covid-2 overleefd?).