Online behandeling van depressie blijkt effectiever dan face-to-face

PsyQ wilde een digitaliseringslag maken om een moderne, nieuwe vorm van evidence-based behandelingen te kunnen aanbieden; behandeling op basis van bewijs. De ggz-instelling richtte zich in eerste instantie op depressie en angststoornissen, waarvoor in de regio de langste wachtlijsten bestonden. ‘Dat hebben we eerst in een kleine pilot gedaan in het kader van een klinisch psycholoog-opleidingsproject,’ vertelt Annemiek. ‘Vervolgens heeft onze PsyQ-Parnassia groep samen met een app-aanbieder besloten dit op te schalen. Om de mensen op de wachtlijsten die regie willen nemen in deze moderne vorm van behandelen, te kunnen bedienen. En daarmee ruimte te geven en tijd aan collega’s behandelaars en patiënten die wat anders nodig hebben. Daarnaast wilden we de effectiviteit van de behandeling vergroten. Dat alles is mede mogelijk gemaakt door een SET-subsidie.’

Annemiek is trots op wat er bereikt is en dat opschalen ten tijde van de corona maatregelen zo snel kon gebeuren. ‘In no-time hebben we opgeschaald doordat we eerder al veel ervaring hadden opgedaan met 100% online behandelen. We konden snel reageren met het bouwen van internetsites waar behandelaren konden zien hoe dat moest. En we hadden al webinars gemaakt om elkaar te informeren hoe je online een angst-, trauma- of depressie behandeling doet. Binnen ongeveer 14 dagen hebben we opgeschaald naar 1.000+ accounts.’

Een aantal jaren later wees onderzoek uit dat de 100% onlinebehandelingen effectiever zijn dan behandelingen op locatie; die voor depressie zelfs veel effectiever. De Digitale Poli’s van PsyQ gebruikten de e-healthtoepassing NiceDay, ontwikkeld door Sense Health in samenwerking met behandelaren van de online poli van PsyQ. NiceDay biedt cliënten een mobiele oplossing (app) die de volledige digitale behandeling ondersteunt. Behandelaren gebruiken een web-portal waarmee zij hun cliënten realtime ondersteunen. En dat doen ze succesvol. ‘Na de corona maatregelen dacht iedereen dat blended care (een combinatie van deels op  locatie en deels beeldbellen) de ‘best of both worlds’ is, maar dat komt er in ons onderzoek vooralsnog niet uit,’ licht Annemiek toe. ‘De inzet van de app functionaliteiten in de behandeling vergroot de effectiviteit van behandeling boven beeldbellen alleen. Bovendien hebben behandelaren uit de reguliere teams de neiging om het beeldbellen als “extraatje” of noodzaak te zien en niet als “echte therapiesessie”. De resultaten van blended behandelen lijken in ons onderzoek meer op de behandelresultaten van reguliere therapie maar dan met meer minuten, en verschillen behoorlijk van de behandelresultaten van 100% online behandelen met de app omgeving. Je kunt streven naar meer patiënten behandelen in minder behandelminuten met lagere kosten, maar als je de effectiviteit van de behandeling kunt vergroten dan kun je zorgen voor een geringere terugval; zo doe je ook iets aan de vermindering van de zorgvraag en vermindering van de zorgkosten.’ 

Daarnaast zijn de wachtlijsten voor onlinebehandeling aanzienlijk korter dan voor een regulier traject. Onder meer doordat er veel minder administratie bij komt kijken. De wachtlijsten bij PsyQ zitten altijd onder de Treeknorm.

De ervaring die PsyQ online opdeed met de eerste groep cliënten en behandelaren is zeer positief. Cliënten zijn net zo tevreden of meer tevreden met de digitale behandeling als met een traditionele behandeling. De behandelde cliënten hadden een vergelijkbare zorgzwaarte als de traditionele zorg, en de uitkomsten waren vergelijkbaar: online bleek net zo effectief. De eerste resultaten laten zien dat er op termijn 25% efficiënter kan worden gewerkt. Dat betekent dat eenzelfde aantal professionals meer cliënten kan helpen. ‘Bij de online poli hebben we inmiddels 70 medewerkers, waaronder 5  online psychiaters’ zegt Annemiek. ‘Ook hebben we onze organisatiestructuur aangepast door projectleiders aan te stellen die naast de behandelaren de focus konden houden op het opschalen. En op de voorwaarden om 100% online te kunnen werken. Het product is gegroeid, het aantal behandelaren en patiënten is gestegen en de tevredenheid is groot.’

Het kostte PsyQ online tijd om behandelaren ervan te overtuigen dat 100% online behandelen ook tot tevreden patiënten en een goed behandelresultaat leidt. ‘Dat gaat gelukkig steeds beter,’ vindt Annemiek. ‘Maar we hebben veel vooroordelen weg moeten nemen. Vandaar dat we onderzoek hebben gedaan en nog steeds doen naar de kwaliteit van de therapeutische relatie. Dat is belangrijk voor therapeuten die denken dat het “niet echt” is. Zij vinden dat ze iemand gezien moeten hebben, anders vertrouwen ze het. Of ze claimen dat “hun patiënt te complex is”. Aantonen dat ook personen met een complexe problematiek, online behandeld kunnen worden als ze willen, en dat dat een goed resultaat oplevert, dat waren belangrijke hobbels die we moesten nemen. En dat is ons gelukt.’

Annemiek is positief over de gesprekken die PsyQ online had met haar grootste verzekeraars; VGZ en Zilveren Kruis. Ze zegt daarover: ‘De gesprekken lopen nog, maar ze stonden er vanaf het begin positief tegenover toen we onze casus presenteerden. De verzekeraars hebben ons de tijd gegund om onze effectiviteit aan te tonen. We zijn intussen overgegaan van Diagnose Behandel Combinatie (DBC) naar Zorgprestatiemodel (ZPM) waarin de bekostiging anders is. Alles wat directe tijd is, wordt gefinancierd; ook chatten valt daaronder’. 

Aanvankelijk was het de ambitie om online behandelen op te schalen naar 10.500 cliënten binnen de projectperiode. Dat is niet direct gelukt, omdat PsyQ online eerst heeft ingezet op het ontwikkelen van een uniforme werkwijze en pas daarna op de opschaling. ‘We komen nu tot ongeveer 4.400 cliënten,’ legt Annemiek uit. ‘Aan de andere kant heeft Covid-19 er wel voor gezorgd dat in de projectperiode meer dan 30.000 cliënten en 1.300 zorgprofessionals hebben gewerkt met NiceDay binnen een ggz-behandeling.’

PsyQ is momenteel bezig het aantal doelgroepen uit te breiden. Naast angststoornissen en depressie werden trauma en onverklaarde klachten toegevoegd, net als ADHD en persoonlijksheidsproblematiek. Ook zijn er verkenningen gaande richting co-behandelingen, met afdelingen die op locatie werken. ‘Dat doen we in verband met de wachtlijsten,’ verklaar Annemiek. ‘Wij doen dan een deelbehandeling maar als de patiënt toch naar locatie wilkomen als er een crisissituatie is, dan is daar een hoofdbehandelaar aanwezig. Zo werken we samen met collega’s van locaties om ook daar te zorgen voor verlichting van de werkdruk.’ Ook hebben we de diversiteit van de behandelvormen uitgebreid. Van Cognitieve Gedrags Therapie (CGT) en IPT, naar EMDR , schematherapie, NET, derde generatie CGT (ACT), MBCT, etc. Ook behandelen we tegenwoordig in groepen en dus niet alleen individuele therapie zoals we tijdens de projectperiode deden.

Sinds 2023 is de ambitie dat PsyQ Online binnen 5 jaar 10 keer groter wordt. PsyQ online stapt daartoe over op een andere app omgeving de Superbrains app die momenteel van een ADHD app aangepast en ingericht wordt naar een brede psychotherapie ondersteuningstool voor individuele-, relatie- en groepstherapie. We hopen zo ons 100% online aanbod en onze doelgroepen weer verder uit te breiden. Voor de opschaling van blended behandelen en het vaker inzetten van digitale hulpmiddelen binnen de reguliere ggz, ontwikkelt PsyQ een apart plan. ‘We merken in de praktijk nog steeds dat het beter werkt om 100% online behandelen apart van de reguliere ggz te organiseren,’ voegt Annemiek daarover toe.

Inmiddels is de SET-subsidie vervangen door de STOZ. Welke adviezen heeft Annemiek voor toekomstige aanvragers? ‘Het is goed om te werken met een klein, enthousiast behandelteam dat al in een pilot heeft gedraaid en vertrouwen heeft in de innovatie,’ betoogt ze. ‘Vanuit die praktische wijsheid kun je verder invullen wat je wilt doen. Je moet heel bewust kiezen welke vorm van eHealth je wilt toepassen en waarom. Want er is heel veel keuze. Daarnaast is het van belang te laten doorrekenen wat je nodig hebt. Eigenlijk moet je uitgangspunt zijn dat je sowieso wil innoveren, met of zonder subsidie. Zorg voor een goede samenwerking met je leverancier van technologie. Co-creatie is daarin belangrijk. Blijf in gesprek blijven over (veranderende) visie en doelen. Werk samen aan het verbeteren van diagnostiek en behandeling in de GGZ, waarin de patiënt meer eigen regie neemt over de behandeling en verbetering van de eigen gezondheid. 

En baseer alles op een goed stappenplan en realistische plannen. Maar ontwikkelingen gaan door en visies kunnen veranderen. Kom je met de technologieleverancier op een punt dat je geen visie meer deelt, durf dan ieder een nieuw pad in te slaan. Wellicht volgt er later een nieuwe samenwerking nadat je onafhankelijk van elkaar je product hebt doorontwikkeld.’

Bekijk meer resultaten en ervaringsverhalen van de SET