Onbegrepen gedrag te lijf met lerende aanpak
Voor een complex probleem met zoveel spelers die ermee te maken krijgen is geen eenvoudige oplossing. Wat we wel kunnen doen, is met alle betrokken organisaties en hulpverleners een lerende aanpak ontwikkelen en die monitoren en bijsturen.
Verward gedrag’ is als issue halverwege het vorige decennium op de politieke agenda gekomen. De politie signaleerde toen een forse toename van het aantal incidenten met verwarde personen. Het werd duidelijk dat we in ons land een groeiende groep hebben van mensen die verward gedrag – huidige term ‘onbegrepen gedrag’ – vertonen. Deze mensen kampen met een opeenstapeling van problemen op het gebied van (geestelijke) gezondheid, verslaving en sociale achterstand in combinatie met problemen wat betreft wonen, werken, netwerk/relaties en financieel rondkomen. Diverse organisaties krijgen met dit gedrag te maken en schieten te hulp: politie, geestelijke gezondheidszorg, ambulancevervoerder, huisartsen, sociale hulpverlening, jeugdzorg, verslavingszorg of de woningbouwvereniging. Maar zij hebben ieder een eigen invalshoek en spreken niet altijd dezelfde ‘taal’. Het risico bestaat dat ze elkaar onvoldoende begrijpen en dat mensen met onbegrepen gedrag tussen wal en schip raken.
Crisiskaarten
ZonMw startte in 2016 een programma dat oplossingen ondersteunt: het Actieprogramma Lokale Initiatieven voor mensen met Verward Gedrag. Op grond hiervan zijn in de periode tussen 2016 en 2020 aan 800 kleinschalige regionale en lokale initiatieven subsidies verstrekt. Via pilots zijn nieuwe werkwijzen en producten ontwikkeld om daarvan te leren. Zoals de ‘crisiskaarten’ die bij een persoon met onbegrepen gedrag duidelijk vermelden wat er moet gebeuren bij een nieuwe crisis. Of de GGZ-Triagewijzer, een schema waarmee hulpverleners snel kunnen inschatten welke hulp in een crisissituatie nodig is. Andere projecten waren gericht op het vergroten van kennis of het aanpakken van knelpunten, zoals het vervoer van mensen tijdens een crisis. Dit leverde bijvoorbeeld nuttige informatie op voor de nieuwe Wet Ambulancevoorzieningen (2021).
Kennisinfrastructuur voor sterke netwerken
Uit een evaluatie van ons eerste programma kwam de conclusie dat er bij dit taaie, complexe vraagstuk behoefte was aan een samenhangende aanpak Daarbij moesten partijen domeinoverstijgend en interdisciplinair met elkaar samenwerken en de ruimte krijgen om met elkaar te leren. ZonMw ontwikkelde vervolgens het op die leest geschoeid actieprogramma Grip op Onbegrip. Dit ondersteunt structurele samenwerking in alle 25 veiligheidsregio’s op het thema onbegrepen gedrag. Dit doet recht aan regionale verschillen in de problematiek, bijvoorbeeld: grote stad/platteland, en hoe hiermee wordt omgegaan. Bij dit programma heeft ZonMw innovatief geprogrammeerd. Subsidieaanvragen hoefden niet in competitie te worden beoordeeld. Dat vroeg om een andere inrichting van de aanvraagprocedure en een ander wijze van monitoren. Grip op onbegrip investeert in kennisinfrastructuur. Dit vergroot de kans dat kennis wordt gebruikt en gedeeld. De regionale infrastructuur bestaat onder meer uit kenniswerkplaatsen die werken aan een integrale aanpak, tot in de wijk. ZonMw streeft daarbij naar een landelijk dekkend netwerk; nu hebben de meeste veiligheidsregio’s zo’n werkplaats. Hier werken professionals uit de praktijk, beleid, onderzoek en opleidingen samen met mensen met onbegrepen gedrag en hun naasten. Daarmee komen in de kenniswerkplaatsen alle vier stakeholders van ZonMw samen.