Nog weinig besef dat veel mensen 2 of meer ziekten hebben

Waar gaat uw onderzoek over?

'Wij doen onderzoek naar multimorbiditeit. Hiervan is sprake als er meerdere langdurige aandoeningen tegelijkertijd aanwezig zijn binnen een persoon. Het leeuwendeel van de mensen met meerdere chronische aandoeningen heeft meerdere behandelaren. Maar wat voor de ene aandoening een goede behandeling is, kan de andere aandoening verergeren.'

'Onderzoek naar multimorbiditeit staat nog in de kinderschoenen, bijna al het gezondheids- en zorgonderzoek is op 1 ziekte gericht. We willen inzicht in de vraag hoe (meerdere) chronische aandoeningen zich vormen, en wat de volgorde is waarin ze zich ontwikkelen. En zijn er bepaalde patronen, en wat zijn eventuele risicofactoren? We kijken ook naar verschillen in sekse (biologische en fysiologische verschillen tussen mensen) en gender (sociaal geconstrueerde rollen, gedrag, uitingen en identiteiten).'

Wat vindt u het belangrijkste resultaat van uw project op het gebied van sekse/gender voor de huisarts/praktijk/onderzoeker? Wat heeft u het meest verrast?

'Het allerbelangrijkste is het besef dat multimorbiditeit vaak voorkomt. Dat heeft me echt verrast - in 2040 zijn er meer mensen met meerdere langdurige aandoeningen dan mensen met een enkele aandoening. Deze toename is deels gedreven door een verdrievoudiging van het aantal mensen met dementie in 2050. Dementie is vaak als ‘onderdeel’ betrokken bij multimorbiditeit, aangezien het dikwijls een ‘eindstadium’ ziekte is bij het bereiken van hoge leeftijd.'

'Belangrijke verklaringen zijn verder de vergrijzing en voortschrijdende medisch-technologische ontwikkelingen. Zo was kanker vroeger een dodelijke ziekte, terwijl het nu vaak een langdurige ziekte is. Mensen die van kanker hersteld zijn, blijven wel vaak kwetsbaar en kunnen op latere leeftijd een nieuwe langdurende ziekte krijgen. Dit roept weer nieuwe vragen op: hoe komt het eigenlijk dat sommige mensen geen of 1 aandoening krijgen in het leven, en anderen soms wel 4 of 5 tegelijkertijd?'

'In de resultaten zien we duidelijke verschillen tussen mannen en vrouwen. Zo hebben vrouwen met een depressie in de periode daarna een hogere kans op een beroerte dan mannen met een depressie. Opvallend vind ik ook dat bij vrouwen een depressie, gedreven door psychische ziektelast, op iets jongere leeftijd ontstaat dan bij mannen. Het lijkt er dus op dat vrouwen vaker een combinatie hebben van een psychische en een lichamelijke aandoening, terwijl mannen vaker combinaties hebben van lichamelijke aandoeningen alleen.'

'Tegelijkertijd weten we dat psychische aandoeningen invloed hebben op andere factoren, zoals leefstijl en inkomen. En dat zijn weer factoren die een rol spelen bij het ontstaan van aandoeningen. Voor mij betekent dit dat we veel meer toe moeten naar integrale zorg, én integraal onderzoek.'

Wat hoopt u dat er over 10 jaar bereikt is op het gebied van sekse/gender en gezondheid, vanuit uw eigen vakgebied gezien?

'Ik hoop dat we ons zorgsysteem dan anders georganiseerd hebben. Ons huidige stelsel is nog erg ‘ziektegericht’, terwijl we ook in de organisatie van zorg veel meer rekening moeten houden met het feit dat mensen 2 of meer chronische aandoeningen tegelijk hebben.'

'1 van de stappen op weg daarnaartoe is de oprichting van multidisciplinaire zorgcentra. Hierin werken artsen en andere professionals nauw met elkaar samen. Professionals die gespecialiseerd zijn in lichamelijke aandoeningen staan in nauwe verbinding met professionals die in psychische aandoeningen gespecialiseerd zijn. Voor elke patiënt is er dan 1 professional die de regie heeft, en er is 1 vast aanspreekpunt voor hun vragen. Hierdoor voorkom je dat patiënten adviezen krijgen die tegenstrijdig met elkaar zijn, of pillen gebruiken die tegen elkaar inwerken. Ook hebben patiënten dan niet meer 7 of 8 zorgafspraken binnen 2 maanden, zoals nu nog vaak het geval is.
Ook hoop ik dat er dan meer zorgpaden zijn waarin onderscheid naar mannen en vrouwen wordt gemaakt. Vanuit de factor gender vind ik het moeilijk om 10 jaar vooruit te dromen, daarvoor gaan de sociaal-culturele veranderingen te snel.'

'Tot slot hoop ik dat over 10 jaar alle kennis over multimorbiditeit makkelijk beschikbaar is, liefst natuurlijk al eerder. Hiervoor is een infrastructuur nodig die ervoor zorgt dat professionals, instellingen, kennisinstituten en onderzoekers elkaar op dit thema makkelijk kunnen vinden. Zelf organiseerden wij dit jaar een symposium over multimorbiditeit, waar veel belangstelling voor was. Dit deden we samen met de Koninklijke Nederlandse Academie voor Wetenschappen, ZonMw en de Nederlandse Internisten Vereniging: dat geeft al aan dat het belang van dit onderwerp breed onderschreven wordt. Wij willen nu elk jaar zo’n congres organiseren, de volgende vindt plaats op maandag 7 november 2022. Er zijn dan ook patiënten die hun ervaringen binnen het huidige, ziekte-gerichte zorgsysteem zullen delen. Van hen kunnen we veel leren.'

Is er meer informatie voor de huisarts/onderzoeker over dit onderwerp?

• Een (Engelstalige) podcast in de reeks ‘Impact at the core’.
• Een leidraad voor onderzoekers die ook internationaal belangrijk is.
• Er wordt gewerkt aan een platform voor (onder andere) onderzoekers en professionals met interesse in multimorbiditeit. Een eerste stap is de ontwikkeling van een richtlijn over de regievoering in het ziekenhuis.