Met complementaire zorg meer comfort voor bewoners en naasten
Wat is complementaire zorg?
Complementaire zorg is aanvullende zorg die gegeven wordt naast de reguliere zorg. Het kan een belangrijke bijdrage leveren aan verbetering van de kwaliteit van leven in de palliatieve fase en kwaliteit van sterven. Cz gaat uit van een holistische benadering die de lichamelijke, emotionele, mentale, spirituele en sociale behoeften omvat van bewoners en naasten.
Bij complementaire zorg kun je denken aan massages, aromazorg, toepassen van warmte, ontspanningsoefeningen of muziek. Deze interventies kunnen helpen bij het verminderen van klachten die in de palliatieve zorg veel voorkomen zoals pijn, angst, braken, obstipatie, vermoeidheid of slaapproblemen. Vaak kunnen familie of naasten deze zorg bieden, wat hun contact kan verdiepen, zeker als een gesprek niet meer mogelijk is of te vermoeiend is voor de bewoner.
Positieve ervaringen met Cz
Bewoners, gasten en hun naasten ervaren positieve effecten van Cz-interventies. Mooie voorbeelden zijn: een bewoner met Parkinson die na een koele buikwassing minder obstipatieklachten heeft en beter slaapt én een bewoner met een niet-aangeboren hersenletsel (NAH) en langdurige bewustzijnsstoornissen (LBS), die zichtbaar minder spasticiteit ervaart na een ontspannende massage en daarna beter verzorgd kan worden.
Cz past bij iedere cultuur
De zorgbehoeften in de palliatieve fase zijn zeer persoonlijk en worden mede bepaald door de culturele en/of religieuze achtergrond. Iedere cultuur kent haar eigen rituelen in de stervensfase en bij het laatste afscheid en ook zijn eigen vormen van Cz, zoals specifieke massagetechnieken. Cz biedt dan juist de mogelijkheid om aan te sluiten bij deze persoonlijke wensen.
Waarom dit implementatieonderzoek?
Zorgprofessionals, zoals activiteitenbegeleiders, verpleegkundigen en verzorgenden, maar ook naasten en (zorg)vrijwilligers passen Cz steeds meer toe met positieve ervaringen. Ook artsen en andere behandelaren erkennen en waarderen deze vorm van zorg. Echter, kennis over en de inzet van Cz zijn vaak afhankelijk van een kleine groep bevlogen professionals. Cz is daardoor nog onvoldoende geborgd in het zorgproces en in zorg- en opleidingsbeleid. Het belangrijkste gevolg is dat niet alle bewoners en gasten Cz ontvangen die daar wel baat bij kunnen hebben. Ons doel is om die integratie of inbedding in het (multidisciplinaire) zorgproces én de borging in het zorg- en opleidingsbeleid wel te realiseren.
Met ComPaZIE aan de slag
In ons project ‘ComPaZIE- Complementaire zorg in de Palliatieve Zorg: Implementatie en Evaluatie’ gaan we in 4 verpleeghuizen met een hospice of palliatieve unit, Cedrah, Argos, Kalorama en Liemerije, de Cz ontwikkelen en implementeren met als leidraad de nieuwe handreiking ‘Complementaire zorg in de palliatieve fase’. Deze herziening is gebaseerd op nieuwe wetenschappelijke inzichten en nieuwe interventies toegevoegd zoals aquazorg en energetische interventies. De handreiking geeft vooral praktische handvatten. De mate van scholing die nodig is om de interventies uit te voeren varieert, daardoor kunnen bepaalde interventies ook door mantelzorgers en vrijwilligers worden uitgevoerd.
Actieonderzoek in proeftuin(en)
Onze aanpak is een combinatie van actieonderzoek en het ‘proeftuin’ model. In actieonderzoek gaan de ‘praktijk verbeteren’ en ‘nieuwe kennis ontwikkelen’ gelijk op. Daarin volgen we een cyclisch proces van ontwerpen-uitvoeren-testen en reflecteren-vastleggen en delen (van der Zouwen, 2010). Dit proces vindt plaats in een interne multidisciplinaire werkgroep, die in ieder verpleeghuis wordt gevormd en waarin beide expertises, complementaire zorg én palliatieve zorg, zijn vertegenwoordigd. Vanzelfsprekend nodigen we ook een cliënt en/of cliëntvertegenwoordiger, een naaste en (zorg)vrijwilliger uit om deel te nemen. Eén van de zorgprofessionals met expertise op het gebied van Cz en leiderschapskwaliteiten vervult de rol van interne coach, waarvoor 4 uur per week (gedurende 30 maanden) in onze projectbegroting is opgenomen.
Met deze aanpak bouwen we voort op bestaande initiatieven en het biedt ons de mogelijkheid om een ontwikkel- en implementatieplan ‘op maat’ te maken. Ieder plan heeft dezelfde bouwstenen maar route en tempo kunnen verschillen. Zo ontstaat in ieder verpleeghuis een proeftuin en samen vormen zij ook een proeftuin, waarin we van en met elkaar leren en ontwikkelen en elkaars expertise en ervaringen benutten en versterken.
De werkgroepen worden begeleid door een externe begeleider/onderzoeker van het Van Praaginstituut (VPI) en andere leden van het projectteam van VPI, Kicozo en Hogeschool Rotterdam. We zijn van start gegaan met de kennismaking en voorbereiding in de deelnemende zorgorganisaties. Op 25 juni 2024 vond de ‘echte’ aftrap plaats in een gezamenlijke startbijeenkomst.
Dit artikel staat in de nieuwsbrief Palliatieve Zorg, editie juni 2024, over sociaal domein en de palliatieve zorg. Wilt u de nieuwsbrief ontvangen? Meld u dan aan.
ZonMw en symptoombehandeling in de palliatieve fase
Dit onderzoek financieren we vanuit ons programma Palliantie. Met het programma zetten we ons in voor een goede kwaliteit van leven voor mensen die ongeneeslijk ziek zijn en hun naasten. Goed onderbouwde interventies om symptoomlast te verminderen tot een voor de patiënt acceptabel niveau dragen aan die kwaliteit bij. Lees meer over ons onderwerp symptoombehandeling in de palliatieve fase.