Ketenaanpak overgewicht bij kinderen in de Gelderse Vallei

Als je overgewicht bij kinderen wilt aanpakken, dan moet je een tweesporenbeleid voeren: enerzijds richt je je op bestaand overgewicht, anderzijds wil je overgewicht voorkómen. Ziedaar in een notendop het uitgangspunt van het project ‘Versterken ketenaanpak overgewicht bij kinderen in de Gelderse Vallei.’

‘Ons doel was nadrukkelijk een integrale aanpak van overgewicht,’ zegt Maaike Jansen, die als coördinator van het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA) en Integraal Zorgakkoord (IZA) bij GGD Gelderland-Midden gemeenten adviseert. Het aanpakken van bestaand overgewicht gebeurt met de ketenaanpak ‘Kind naar gezonder gewicht’, het voorkomen van overgewicht met de Gezonde School-aanpak . ‘Het is logisch dat het medisch domein zich vooral richt op kinderen met overgewicht,’ zegt strategisch adviseur Fieke Raaijmakers van GGD Gelderland-Midden, ‘maar als we niet gelijktijdig inzetten op het voorkómen van overgewicht, dan blijft het dweilen met de kraan open. Vandaar onze integrale benadering.’

Het tweesporenbeleid leverde diverse concrete resultaten op. Belangrijk was de bijeenkomst die eind 2023 werd georganiseerd voor gemeenten, GGD’en en andere betrokkenen, zoals buurtsportcoaches en landelijke organisaties zoals JOGG (Jongeren Op Gezond Gewicht). ‘Die bijeenkomst was zinvol om kennis met elkaar te delen, maar ook om te bespreken wat we als regio wilden bereiken,’ meent Maaike Jansen. ‘Het was heel waardevol om alle organisaties bij elkaar te hebben. Dat heeft de onderlinge samenwerking verbeterd.’

Jansen illustreert het met een werkvorm die de aanwezige organisaties deden tijdens de genoemde bijeenkomst. ‘We vormden een opstelling waarbij elke organisatie zich fysiek moest positioneren Vervolgens gingen we met elkaar in gesprek: Hoe dicht staat jouw organisatie ten opzichte van gezin x? Wat vinden andere organisaties ervan dat jij zo dichtbij c.q. ver weg staat? En nu je het van elkaar ziet, is het dan nodig om je anders te positioneren? En wat zou daarvoor nodig zijn? Dat was heel concreet en verhelderend.’

Sterker nog, Jansen pleit ervoor om er nog een schepje bovenop te doen. ‘Een van de leerpunten van dit project is dat de organisaties nóg beter bij elkaar moeten aansluiten. Ze moeten elkaars taal spreken, elkaars processen beter begrijpen, elkaar nog meer meenemen.’ Ze illustreert het met een voorbeeld: ‘De 8 gemeenten die Gelderse Vallei vormen, hebben sinds kort periodiek overleg over het GALA en IZA. Als GGD wilden we graag aansluiten. Achteraf was iedereen het erover eens dat dit een meerwaarde had omdat je zo nog beter van elkaar weet waar je mee bezig bent. De les  is dat je elkaar nog beter moeten informeren.’

Hoe belangrijk ‘elkaar informeren’ is, bleek ook bij de Gezonde School-aanpak. ‘In ons project hebben we het contact met scholen geïntensiveerd’, vertelt Fieke Raaijmakers. ‘Ze zijn extra gestimuleerd om met de Gezonde School-aanpak aan de slag te gaan. Dan gaat het niet alleen over voeding op school, maar bijvoorbeeld ook over een schoolplein waarop kinderen lekker kunnen bewegen of in een moestuin werken.’ De GGD’en gebruikten een deel van de ZonMw-impuls ook om vaker één op één-advisering in te zetten én om een nieuwsbrief te maken voor scholen over de Gezonde School-aanpak. ‘Die nieuwsbrief werd heel goed ontvangen,’ weet Maaike Jansen. ‘Scholen vinden het heel prettig om geïnformeerd te worden over wat er elders in de regio gebeurt op het gebied van de Gezonde School. Dat inspireert hen bovendien om er zelf ook intensief mee aan de slag te gaan.’

De nieuwsbrief had nog een tweede mooi effect. ‘De nieuwsbrief bood ons de kans om ons als GGD te profileren bij scholen en gemeenten. Zo zagen ze wat onze rol als regionale samenwerkingspartner kan zijn als we een klein beetje meer tijd en geld te besteden hebben.’

Het wordt zelfs nóg mooier, want het bestuur van de GGD (alle burgemeesters van de gemeenten in Gelderland-Midden) heeft inmiddels besloten om vanaf 2025 structureel middelen vrij te maken voor de Gezonde School-aanpak. ‘Het betekent concreet dat we meer tijd, ruimte en capaciteit krijgen om in te zetten op het voorkomen en verminderen van overgewicht van kinderen. Daarmee kunnen we de samenwerking tussen GGD, scholen en gemeenten verder versterken,’ zegt Maaike Jansen enthousiast.

Volgens Fieke Raaijmakers blijkt uit het ketenaanpak-project dat er binnen gemeenten steeds breder besef is dat samenwerking loont; niet alleen met elkaar en met andere organisaties, maar ook binnen de gemeentelijke organisatie zelf. ‘Gezondheid staat nooit op zichzelf,’ zegt Raaijmakers. ‘Gemeenten hebben doorgaans één ambtenaar in dienst die zich bezighoudt met publieke gezondheid, maar gezondheid raakt heel veel domeinen. Denk aan Werk & Inkomen of aan Ruimtelijke ordening. Dit project laat zien dat je voor een ketenaanpak iedereen nodig hebt: het ziekenhuis, de GGD, de jeugdgezondheidszorg, de gemeente. Ook dit besef groeit , maar er blijft ook nog volop ruimte voor verbetering.’

Maaike Jansen benadrukt dat de GGD’en dankzij de ZonMw-Impuls hun kennis- en adviesfunctie nog beter hebben kunnen inzetten. ‘Je ziet dat bijvoorbeeld terug in de Gezonde School-aanpak: onze adviseurs leggen daarin de nadruk op die scholen met een leerlingpopulatie waar de meeste winst te behalen valt. Deze selectie maken we op basis van onze data (zoals cijfers uit de gezondheidsmonitors), maar ook met behulp van de praktijkkennis bij de jeugdgezondheidszorg. Het mooie van de ZonMw-Impuls is dat ook een GGD die krapper wordt gefinancierd nu ruimte heeft om extra naar deze scholen toe te gaan. De slagkracht van deze GGD’en is vergroot.’

Colofon

Tekst: Stan Verhaag
Eindredactie: ZonMw