Hoe samenwerking in een leernetwerk leidt tot meer impact bij patiëntenorganisaties

Een leernetwerk bestaat uit een groep mensen met dezelfde raakvlakken. De groep komt regelmatig bij elkaar om elkaar beter te leren kennen, ervaringen uit te wisselen en samen te werken. Door dit te doen bereiken ze meer dan wanneer ze niet met elkaar samenwerken. Althans, dat is de bedoeling.

In het leernetwerk van het ZonMw-programma Voor elkaar! kwamen 21 projecten samen die zich allemaal inzetten voor mensen met een chronische ziekte of beperking. Het doel van het leernetwerk was om uitwisseling te stimuleren en zo de impact van de verschillende projecten – en daarmee de levens van mensen met een beperking – te vergroten. 

Succesfactoren in kaart brengen

ZonMw had INVOLV en hogeschool NHL Stenden gevraagd om het proces te begeleiden. NHL Stenden doet ook onderzoek naar het leernetwerk: zij brachten met participatief actieonderzoek de succesfactoren van het netwerk in kaart.

Marieke van Noort is adviseur regionale participatie bij INVOLV. Vanuit haar expertise was ze betrokken bij het leernetwerk. ‘De 21 projecten zijn verschillend, maar hebben ook veel gemeen. In het leernetwerk wisselen mensen kennis, ervaringen en knelpunten uit. Ze vinden elkaar als bondgenoten om verandering te bereiken, geven elkaar tips en delen positieve voorbeelden én briljante mislukkingen.’

Ervaren procesbegeleiding is essentieel

Een leernetwerk staat of valt bij goede begeleiding van het proces, zegt Geke Dijkstra van NHL Stenden. ‘De procesbegeleiders die vanuit INVOLV en NHL Stenden worden ingezet hebben veel ervaring met leernetwerken en het begeleiden van groepen. Ook kennen ze het werkveld van de patiëntenorganisaties en belangenbehartigers uit dit leernetwerk goed.’ Per bijeenkomst zetten INVOLV en NHL Stenden elk 1 begeleider in, vertelt Dijkstra. ‘Het doel is dat zij vanuit hun eigen expertise ondersteuning bieden aan de groep. Dat doen ze vooral door het stellen van de juiste vragen.’

Deelnemers bepalen de koers

De eerste bijeenkomst van het leernetwerk vond plaats op 9 oktober 2023. Na een kennismaking gingen de deelnemers uiteen in subgroepen, waarin projecten met soortgelijke vraagstukken samen zaten. Omdat actieonderzoek de basis vormt van het leernetwerk hadden de deelnemers het voor het zeggen. Van Noort: ‘Zij bepaalden hoe het vervolg eruit komt te zien.’

Corine van Rijswijk, verenigingsondersteuner bij SBH Nederland, zat als deelnemer in 1 van die subgroepen. ‘We hebben in het groepje eerst leervragen benoemd over de implementatie, borging van de resultaten en het vervolg van je project. Hoe breng je de geleerde lessen aan de man en kun je je methodiek verspreiden? Daarna hebben we besloten hoe we deze leervragen aan bod laten komen tijdens een vervolgbijeenkomst.’

Een zich steeds herhalend proces

Omdat de deelnemers aan het roer staan ziet het vervolg er voor iedere groep anders uit, vertelt Dijkstra. ‘De ene groep komt fysiek bij elkaar, de andere groep ontmoet elkaar een paar keer online en de laatste groep koos ervoor zich te verdelen onder de 2 andere groepen. Na deze bijeenkomsten komen we weer samen en kijken we verder naar de behoeften die er zijn om van elkaar te leren. Aan die behoeften proberen wij vanuit INVOLV en NHL Stenden dan weer invulling te geven.’

Dat bij elkaar terugkomen en kijken hoe de groep verder gaat past goed bij de cyclische manier van werken die zo kenmerkend is voor methoden als design thinking, actieonderzoek en Design Based Research. Dijkstra: ‘Het zich steeds herhalende proces van ontwikkelen, uitproberen, evalueren, aanpassen, wéér uitproberen enzovoort vormt de basis voor hoe we in dit leernetwerk werken.’

Het leernetwerk kwam het afgelopen jaar regelmatig bij elkaar. Van Noort en Dijkstra hoopten allebei dat het leernetwerk vooral meerwaarde voor de deelnemers zou opleveren. Van Rijswijk heeft veel van de andere deelnemers opgestoken: ‘Ik verheug me erop om alles wat we geleerd hebben binnen ons project naar een hoger plan te tillen.’

Leernetwerken zijn de toekomst bij Voor elkaar!

In het najaar van 2024 ging het vervolg van Voor elkaar! van start. Ook in deze fase krijgen de leernetwerken een grote rol. Programmamanager Robin de Heij kijkt positief terug op het eerste leernetwerk: 'Samenwerking en het leren van elkaar zijn een belangrijkere rol gaan spelen. Daar past het werken in leernetwerken goed bij.'

‘We zijn blij dat INVOLV en NHL Stenden hun ervaring inzetten om dit proces te begeleiden én meteen onderzoeken hoe zo’n netwerk meerwaarde oplevert voor de deelnemers. Het zijn belangrijke lessen die we graag meenemen in het vervolg op het programma Voor elkaar!’

Op de afsluitende bijeenkomst van het leernetwerk stond inclusie centraal. Jiska Ogier, lobbyist voor het VN-verdrag Handicap, deelde haar ervaringen: “De aandacht verschuift van ‘toegankelijk’ naar ‘inclusief’. Dat kan niet zonder ervaringsdeskundigheid”. INVOLV organiseerde de bijeenkomst met NHL Stenden Hogeschool, in opdracht van ZonMw.

Het project Leernetwerk Voor elkaar! bracht goede resultaten op voor de verschillende projecten die aan de leernetwerken deelnamen. NHL Stenden Hogeschool en INVOLV brachten beide hun kennis en ervaring in bij het leggen van de contacten met de projectleiders en de vorming van de leernetwerken, de bijeenkomsten en de verschillende werkvormen die in de bijeenkomsten werden gebruikt.

De deelnemers vanuit de projecten, die in het algemeen nog niet eerder in een leernetwerk hadden samengewerkt, ontdekten hoeveel zij van elkaar konden leren. Onderlinge contacten werden gelegd en benut, de deelnemers kwamen met energie en nieuwe kennis bij de bijeenkomsten vandaan en gebruikten de opgedane kennis en ervaring in hun eigen project. Ook (h)erkenning onderling had een positief effect op de projectleiders van de verschillende projecten. De begeleiding door NHL Stenden Hogeschool en INVOLV werd gewaardeerd en bood (nieuwe) handvatten.

Een leernetwerk bleek een goed hulpmiddel voor projectleiders (en andere betrokkenen) van de projecten, gericht op patiënten- en cliëntenorganisaties.