Geen dertig leidraden en documenten meer, maar één richtlijn
Omdat artsen nog onvoldoende kennis en ervaring hadden met de klachten, verwezen ze vaak naar verschillende specialisten in de tweedelijnszorg, en werd er veel aanvullend onderzoek gedaan. Daarom hebben wij nu één multidisciplinaire richtlijn gemaakt met eenduidige adviezen voor behandeling in de eerste- en tweedelijn, en afgeleid daarvan een NHG-Standaard specifiek voor de huisarts. Daarin staat volgens de regelen der kunst alle evidence netjes op een rijtje.
Daarom hebben wij nu één multidisciplinaire richtlijn gemaakt met eenduidige adviezen voor behandeling in de eerste- en tweedelijn, en afgeleid daarvan een NHG-Standaard specifiek voor de huisarts.
Typisch voor de nasleep van COVID-19 zijn de samenhangende klachten
In de richtlijn staat welke klachten passend zijn in de nasleep van COVID-19, zoals vermoeidheid, kortademigheid, cognitieve klachten (‘hersenmist’), reuk- en smaakstoornissen, angst en slaapproblemen. Typisch is dat de klachten moeilijk van elkaar te onderscheiden zijn. Het zijn samenhangende klachten. Ze lopen door elkaar heen.
Aanvullend onderzoek is meestal niet zinvol
Ook staat in de richtlijn wanneer je diagnostiek moet doen en welke diagnostiek dat is. Aanvullend onderzoek zoals longfoto’s, hartfilmpjes, een MRI van de hersenen en D-dimeerbepalingen in de eerstelijnszorg zijn niet zinvol. In de tweedelijn wordt soms wel een ademgasanalyse gedaan. Daarmee kun je achterhalen of de klachten voortkomen uit het hart, de longen, of het bewegingsapparaat. En natuurlijk doe je aanvullend onderzoek als je vermoedt dat iemand wél een longembolie, een herseninfarct of een hartziekte heeft.
De richtlijn voorkomt tegenstrijdige adviezen
Verder gaat de richtlijn over de behandeling. Bij de eerstelijn zijn dit leefstijladviezen en voorlichting, fysio- en ergotherapie, diëtetiek en logopedie voor mensen met stemklachten. Soms zijn er bij een patiënt meerdere paramedische therapeuten betrokken. In de richtlijn staat dat zij de behandeling op elkaar moeten afstemmen. Zo voorkom je tegenstrijdige adviezen. Bijvoorbeeld dat de fysiotherapeut de activiteiten weer gaat opbouwen (inspanningstolerantie), terwijl de ergotherapeut de patiënt juist adviseert om het rustig aan te doen (energiemanagement).
Verwijs naar een multidisciplinair diagnostisch overleg
Als patiënten na zes maanden ondanks de behandeling nog onvoldoende hersteld zijn van matig ernstige samenhangende klachten, of als de klachten complex of niet passend zijn bij COVID-19, verwijst de huisarts naar de tweedelijn. Bij voorkeur naar het multidisciplinair diagnostisch overleg. Het multidisciplinaire team kijkt gezamenlijk naar de klachten en differentieert. Vanuit dit overleg stromen patiënten uit naar bijvoorbeeld de longarts, cardioloog of revalidatiearts.
De richtlijn sluit goed aan bij de praktijk
Deze richtlijn is in gebruik sinds maart 2022. Hij is goed ontvangen en sluit goed aan bij de praktijk. Zorgverleners kunnen ermee uit de voeten, zowel in de eerste- als in de tweedelijn. We zijn op grond van de evidence heel terughoudend geweest met de adviezen over het voorschrijven van medicijnen. We bevelen in de richtlijn bijvoorbeeld geen corticosteroïden, inhalatiemedicatie of pijnstillers aan. Ze zijn niet effectief gebleken. Deze richtlijn vervangt alle verschillende documenten die er waren. In plaats van dertig verschillende leidraden en documenten hebben we nu één richtlijn.
Langdurige klachten na COVID-19 onder de aandacht bij alle zorgprofessionals
De richtlijn is ook nuttig om langdurige klachten na COVID-19 op een goede manier bij alle zorgprofessionals onder de aandacht te brengen, zodat ze er beter mee kunnen omgaan. De klachten zijn voor patiënten enorm invaliderend. Zij waren voorheen vaak gezonde mensen. Nu zijn ze lang na de infectie nog steeds patiënt. Dat is natuurlijk heel ingrijpend en mag je absoluut niet bagatelliseren.
Trots dat het gelukt is
De richtlijn maken was een ingewikkeld traject. Er waren veertig partijen bij betrokken, dat is bijzonder veel. Onder andere patiëntvertegenwoordigers van het Longfonds dachten van het begin tot het eind met ons mee. Het Nederlands Huisartsen Genootschap en het Kennisinstituut van de Federatie Medisch Specialisten moesten voor de richtlijn hun werkwijze op elkaar afstemmen. Er stond veel tijdsdruk op het traject; we kregen vijftien maanden de tijd. Voor een niet complexe NHG-Standaard richtlijn rekenen we doorgaans achttien maanden. Er is veel afstemming nodig geweest tussen de verschillende partijen. We zijn trots dat het gelukt is. Keurig binnen de tijd.
Relevante publicatie
Auteur: Riëtte Duynstee
Foto: privécollectie Jacintha van Balen