‘Eenzaamheid is geen plaag’

Inleiding op de kennissynthese en toekomstagenda door Barbara Groot en collega's, namens Leyden Academy on Vitality and Ageing.

Deze drie dingen vinden projectleiders van initiatieven gericht op het verminderen van eenzaamheid belangrijk: minder stigmatiserend taalgebruik, kennisdeling, en een andere faciliterende rol van fondsen met een proactieve ondersteuning bij verduurzaming van de initiatieven. Dit bleek uit een dynamische kennissynthese (zie kader hieronder) die Leyden Academy on Vitality and Ageing met ZonMw uitvoerde in 2021. De voorlopige resultaten van de tweede dynamische kennissynthese – start 2022 en nu bijna klaar – bevestigen dit. Vorig jaar organiseerden onderzoekers van Leyden Academy drie inspiratiesessies en een projectleidersbijeenkomst waarin projectleiders uit het hele land kennis uitwisselden. Dit voegden de onderzoekers samen in deze toekomstagenda.

Het eerste onderwerp tijdens de sessies was het taalgebruik rondom de Aanpak Eenzaamheid. Een deelnemer verwoordde het treffend: “Skip woorden als ‘bestrijden’ en ‘aanpakken’. Dit is echt onzin. Eenzaamheid is geen plaag of zo. Eenzaamheid is sociaal, emotioneel en existentieel en dat hoort bij ons bestaan.” Projectleiders vinden deze woorden stigmatiserend en niet passen bij de initiatieven in het land, waar mensen elkaar ontmoeten, relaties aangaan en proberen een beetje zin te krijgen in het leven. Door andere woorden te gebruiken, ontstaat een ander beeld van de mensen voor wie de initiatieven bedoeld zijn, vonden projectleiders. Dan staat niet de ‘eenzame mens’, maar ‘verbinding’ en ‘zingeving’ centraal. Deze waarden zijn belangrijk voor iedereen, en zeker voor mensen die het soms even lastig hebben. “Uiteindelijk gaat het over het gevoel: wie ziet mij zoals ik ben, wie erkent mij, wie aanvaardt mij, bij wie voel ik me thuis, bij wie hoef geen masker aan te doen? Dit zijn dingen die je niet met een maaltijd gaat oplossen”, vatte een projectleider mooi samen.

Ten tweede vinden projectleiders het delen van (impliciete) kennis en ervaring uit de projecten waardevol. Iedereen probeert in de praktijk ‘het goede’ te doen, maar is in zijn eigen wijk of stad uiteindelijk vaak best solitair bezig. De inspiratiesessies in deze synthese maakte het mogelijk ervaringen te delen met gelijkgestemden. Ook diepten de deelnemers met elkaar de uitdagingen in de projecten uit. Die verhalen bevatten veel impliciete en verborgen kennis. Dit is kennis die vaak niet in een handboek te vinden is, maar die essentieel is om ‘het goede’ te doen in dit type initiatieven. “Heel leuk als mensen op werkbezoeken gaan bij elkaar. Om even te kijken en met elkaar te gaan praten. Je kan de leergemeenschap zo groot maken als je wil, maar het leukste is als je bij elkaar langs gaat”, tipte een projectleider tijdens de sessie.

Verder spraken de projectleiders over de rol van fondsen die bezig zijn met het thema Eenzaamheid. Ze geven aan dat de fondsen nog beter met elkaar zouden kunnen afstemmen en ook best-practices kunnen uitwisselen rondom aanvraagprocedures en verantwoording. Op een narratieve, dynamische en meer creatieve manier verantwoorden, is helpend voor projecten uit de praktijk, omdat dit beter aansluit op de praktijk. Daarnaast zouden fondsen een grotere rol kunnen pakken in de ondersteuning bij verduurzaming van projecten. Ondersteuning bij zowel communicatie, als het investeren in vaardigheden, en het borgen van inzichten in onderwijs is cruciaal voor de initiatieven. Hierin kunnen fondsen goed samen optrekken met de participatieve actieonderzoekers. Dit zijn onderzoekers die samenwerken met projectleiders en de brug slaan tussen de wetenschap en praktijk. Zij leggen ook de verbinding tussen kennis van betrokkenen in projecten in binnen- en buitenland.

© ZonMw 2022

Tekst Barbara de Groot Foto Leyden Academy on Vitality and Ageing