Bestaanszekerheid

De interventie ‘MoneyWays’ van Diversion is een groepsgerichte peer-to-peer voorlichtingsaanpak voor middelbare scholieren. MoneyWays wordt aangeboden op HAVO, VWO en MBO-locaties in Nederland. In 3 workshops krijgen de scholieren voorlichting van andere jongeren over schulden, omgaan met geld, studiefinanciering en inkomenstoeslagen.

Door bezuinigingen zien gemeenten zich genoodzaakt te snijden in de dienstverlening. Tegelijkertijd hebben gemeenten de opdracht om mensen met schulden te helpen. De behoefte aan kennis over de effectiviteit van interventies groeit dan ook. De budgetcursus wordt veelvuldig ingezet door gemeenten en maatschappelijke organisaties. Onbekend is echter of de budgetcursus gezond financieel gedrag bevordert en bijdraagt aan het voorkomen en/of verminderen van problematische schulden.

In veel gemeenten begeleiden vrijwilligers – naast beroepskrachten – burgers met financiële problemen. Het type hulp of begeleiding die deze vrijwilligers bieden varieert. Sommige vrijwilligers bieden hun cliënten vooral praktische (administratieve) ondersteuning. Andere richten zich op het aanleren van nieuw gedrag. Weer andere houden zich bezig met het behartigen van de belangen van de cliënt tegenover instanties.

Bij cliënten die begeleid worden door een vrijwilliger duurt het aanmerkelijk langer voor het aanvraagdossier compleet is en de schuldeisers benaderd kunnen worden. Dit komt waarschijnlijk doordat beroepskrachten de vrijwilligers vaak inschakelen wanneer een aanvraag dreigt te stagneren. Vrijwilligers besteden het grootste deel van hun tijd (bijna de helft) aan het bieden van praktische en morele steun. Daarna volgt belangenbehartiging en pas op de laatste plaats gedragsverandering. Vrijwilligers zijn ook van mening dat hun praktische steun het meest bijdraagt aan de toename van zelfredzaamheid bij hun cliënten. Die cliënten onderschrijven dat.

De mate van implementatie is bekeken door middel van zelf-rapportage vragenlijsten ingevuld door medewerkers en gespreksopnames. Het bereik van de interventie is in kaart gebracht met registratie gegevens van de gemeente Alphen aan den Rijn over bijvoorbeeld aanmeldingen en uitval. De vooruitgang is bekeken door middel van vragenlijsten ingevuld door cliënten. Middels interviews met cliënten en focusgroepen met medewerkers is inzicht verkregen in welke onderdelen van de methode van toegevoegde waarde zijn en waarom.

De evaluatie van de mate waarin professionals de vastgelegde stappen toepasten, laat zien dat er ruimte was voor een verbeteringsslag van het interventietrouw werken. De professionals werden belemmerd door wijzigingen die na de officiële start werden gecommuniceerd, de hoge ervaren werkdruk door de nieuwe werkwijze en het nog onvoldoende onder de knie hebben van veranderingen die vóór de pilot waren doorgevoerd. Daarentegen meldden de professionals de volgende zaken als ondersteunend te ervaren: de helder uitgewerkte aanpak op papier, het bespreken van hoe de aanpak in de praktijk het beste vorm kon krijgen en het op gezette tijden uitwisselen van ervaringen.

Psychische klachten komen veel voor onder werklozen en belemmert hen in het vinden van betaald werk. De huidige praktijk van re-integratie en de GGZ zijn nog onvoldoende ingericht op de juiste ondersteuning. Daarom werd het online aanbod Grip Op Werk (GOW) met begeleiding door een getrainde GGZ-professional geïmplementeerd en geëvalueerd bij vier gemeenten. GOW bestaat uit 8 sessies en is gericht op het verminderen psychische klachten en het vergroten van werkzoekvaardigheden.

De doelgroep bleek minder geschikt voor het volgen van een online groepscursus door het ontbreken van digitale- en schrijfvaardigheden, het niet beheersen van de Nederlandse taal, of door ernstige (multi-)problematiek. Daarbij wordt niet uitgesloten dat, ondanks alle acties, GOW niet voldoende op het netvlies van klantmanagers heeft gestaan.

Verschillende onderzoeken hebben aangetoond dat veel werkgevers negatieve vooroordelen hebben. Werkzoekenden staan daarmee voor het dilemma wel of niet open te zijn over hun psychische gezondheidsproblemen. In Engeland is een beslishulp ontwikkeld die mensen helpt bij het maken van een verstandige keuze rond dit dilemma. De beslishulp is een brochure waarin voorlichting wordt gegeven over voor-en nadelen van openheid, en enkele ‘huiswerkopdrachten’ worden gegeven die stimuleren tot nadenken en verkennen wat men zelf belangrijk vindt. Het idee is dat mensen zelf het beste deze keuze kunnen maken, maar dat ondersteuning hierbij zeer behulpzaam kan zijn.

Het project zal uitmonden in vijf wetenschappelijke, internationale artikelen (gebundeld in een proefschrift) en een Nederlandstalig artikel voor re-integratieprofessionals en/of managers en beleidsmakers. Aan het eind van het project wordt een landelijk symposium georganiseerd waar de uitkomsten van het onderzoek worden gepresenteerd.

Ernstig verwarde personen gebruiken regelmatig ook drugs en/of alcohol (dubbel diagnose) en enkelen hebben daarbij een licht verstandelijke beperking (triple diagnose). Twee producten gaan professionals in de maatschappelijke opvang helpen. Enerzijds scherpt Mainline de bestaande training ‘complexe contacten’ aan, in samenwerking met twee Maatschappelijke Opvang (MO)- en Beschermd Wonen (BW)-locaties van Volksbond Streetcornerwork, om beter in te spelen op huidige uitdagingen. Anderzijds ontwikkelen de twee organisaties een praktische korte handleiding voor Mainline en MO/BW-personeel met handvatten voor de omgang met, preventie van en zorgverlening aan ernstig verwarde personen met een dubbel- of triple diagnostiek.

In de training wordt ingezoomd op verschillende factoren die kunnen bijdragen aan onbegrepen gedrag. Deelnemers krijgen door praktische oefeningen handvatten om hier adequater mee om te gaan. Deelnemers aan de training ontvangen het boekje ‘Onbegrepen gedrag begrijpen’, een handleiding boordevol tips voor de omgang met verward gedrag in de maatschappelijke opvang. De vernieuwde training en praktische handleiding dragen bij aan deskundigheidsbevordering in de omgang met, preventie van en zorgverlening aan ernstig verwarde middelengebruikers. Dit dient enerzijds ter preventie van escalatie en om te zorgen dat zeer kwetsbare personen de hulp krijgen die zij nodig hebben. Anderzijds vergroot het de veiligheid en het zelfvertrouwen van medewerkers uit de maatschappelijke omvang, wat ten goede komt aan de kwaliteit van hun dienstverlening. De training is opgenomen in het trainingsaanbod van Mainline en wordt – tegen vergoeding - aangeboden aan laagdrempelige opvang organisaties door het hele land. De handleiding wordt gratis uitgedeeld onder professionals. Deelnemers aan de training krijgen het overhandigd als naslagwerk.

Een duurzame toeleiding naar reguliere vormen van zorg heeft geleid tot het creëren van rust en veiligheid voor mensen met verward gedrag en hun omgeving. In nauwe samenwerking met het team van de nachtopvang in Leeuwarden is de druk op de beddenbezetting afgenomen. Ook het aantal incidenten waar mensen uit de doelgroep bij betrokken waren nam af. De FACT teams van Verslavingszorg Noord Nederland en GGZ Friesland ervaren minder hoge druk op de caseload en de samenwerking met ketenpartners is zeer goed te noemen, zo blijkt uit twee evaluaties. Dit helpt in de toeleiding en doorstroom naar reguliere zorg en wonen. Bij alle cliënten werd een HoNOS (voor en na)meting gedaan, waaruit bleek dat er sprake is van een belangrijke afname van (psychiatrische) symptomen. De samenwerking met MEE Friesland voor een aangepaste diagnostiek voor het vaststellen van een licht verstandelijke beperking (LVB) is succesvol gebleken.

In Leeuwarden is een grote groep mensen met problemen die niet snel aanklopt bij reguliere, onafhankelijke cliëntondersteuners. Dat kan resulteren in dakloosheid, maar ook in verward gedrag, vereenzaming en vervuiling. Om voor deze groep mensen goed bereikbare en zichtbare ondersteuning te regelen, is een straatadvocaat ingezet. De straatadvocaat is een vertrouwenspersoon en belangenbehartiger voor mensen die dakloos zijn/dreigen te worden. Hij richt op herstellen van vertrouwen, ondersteunt mensen bij de ingewikkelde procedures rondom huisvesting, werk en inkomen en zorg. De straatadvocaat is in staat een brug te bouwen tussen de behoefte van de straat en de plannen van kantoor.

De straatadvocaat ging vanaf 1 juni 2019 de straat op en het bestuur werkte hard aan de oprichting en structurele borging van de Stichting Straatadvocaat Leeuwarden. Op 6 december 2019 is de stichting officieel opgericht en heeft Stichting LIMOR - die deel uitmaakte van de werkgroep, waarin ook ervaringsdeskundigen zaten - zich teruggetrokken. Het project werkt vanuit vier waarden: (h)erkenning vanuit betrokkenheid en gelijkwaardigheid, hoop en perspectief bieden, zien van mogelijkheden en eigenwijze beïnvloeding met lef en passie. De Straatadvocaat heeft in het half jaar waarin zij gesubsidieerd zijn door ZonMw ruim 60 mensen te woord gestaan, 4 mensen aan onderdak geholpen, 5 mensen teruggeleid naar zorg, 3 huisuitzettingen voorkomen en 8 mensen doorverwezen naar een advocaat. Het doel voor komende jaren is om het werkgebied van Straatadvocaat uit te breiden naar de gehele provincie Friesland. Daarmee zijn de drie doelen van het project ruimschoots behaald.